AMBALAJ SANAYİLERİ

Ambalajlamada eskiden beri teneke, cam, şişe, tahta, tabii elyaf gibi maddeler kullanılmaktadır. Son zamanlarda bu alanda bazı gelişmeler olmuş, yeni ambalaj madde ve türleri (plastik, alüminyum ) ortaya çıkmıştır.Günümüzde dünyada 23 çeşit malzemeden ambalaj yapılmaktadır.

· Ambalaj Malzemesi Olarak Tahta

Kullanımı daralmış olan bir ambalaj malzemesidir.Makineler ve elektrikli ev aletleri gibi mamullerin taşınmasında kullanılır.Tahta kartonun üzerinde olduğu için dış ambalajda denilebilir.

· Ambalaj Malzemesi Olarak Kağıt-Karton

Kağıt ve karton ambalaj malzemelerinin kullanım alanlarını şöyle sıralayabiliriz;

• Konserve kutularının, makarna paketlerinin, çikolata paketlerinin ihracat için bira, şarap ve şampanya ile diğer içki şişelerinin bir araya getirdiği mukavva kutular;
• Çeşitli margarin, peynir, tere yağı paketlerinin bir araya getirilerek toptancı ve perakendecilere naklinde kullanılan kutular olarak;
• Çeşitli tekstil mamullerinin perakende satışında, elde taşımayı kolaylaştıran karton çantalar olarak;
• Ayakkabı sanayinde gönderme kutuları olarak;
• Metalden yapılmış çeşitli küçük mamuller, pense, tornavida ve çeşitli elektrikli ev aletleri, buzdolabı, televizyon vs. de ikincil ambalaj olarak kullanılır.

Ambalaj malzemesi olarak kağıt ve kartonun tercih edilmesinin sebepleri şunlardır.

1. Maliyetlerin az olması
2. Günümüzün büyük problemlerinden olan çöp ve atıkların yok edilmesi sorununun da halledilmiş olması tercih sebebidir. Çünkü yakılarak ve eritilerek zararsız hale getirilebilir.
3. Az yer tutması
4. Depolama ve taşıma masraflarının düşük olması

· Ambalaj Malzemesi Olarak Cam

Özellikle sıvı ve yarı sıvı mamullerin ambalajlamasında kullanılmaktadır. Kozmetik sanayii kimya ve ecza sanayinde kullanılmaktadır. Doldurma ve taşıma esnasında fazla kayıp vermesi ve ağırlığı nedeniyle taşıma masraflarının yüksek oluşu cam ambalajının dezavantajları olarak göze çarpmaktadır. Avantajı ise parlak ve iç açıcı olmasıdır. Ayrıca hafif camların piyasaya çıkması alışveriş yapanları cezbetmiştir. Örneğin önceden 1 lt’lik şişe 1240 gr iken bugün 354 gr ağırlığındadır. Cam şişe güven vericidir. Çok önemli bir özelliği de ürünün tat ve lezzetini etkilememesidir.

· Ambalaj Malzemesi Olarak Teneke

Mamulü nem ve ışıktan koruyan bir ambalajdır. Oldukça hafif olmasına rağmen mamulü dış tesirlere, özellikle çarpmalara karşı iyi korur. Üzerine renkli yazı ve şekil yapma mümkün olduğundan reklam yapma özelliği taşır. Yeni kapak sistemlerinin gelişmesiyle ek açacak ve anahtarlara ihtiyaç duyulmadığından kullanım alanı artmaktadır.Bütün bu avantajlara rağmen en büyük dezavantajı içinin görülmemesidir.

Kullanım Alanları

• Ecza ve kimya sanayinde mamulün özelliğine göre değişen kutular olarak
• Parfüm, sinek ilacı ve saç spreyi gibi mamullerde püskürtmeli kutular olarak
• Gıda maddeleri ve içkilerde silindir şekli verilmiş kutular olarak
• Çeşitli helke ve kovalar halinde özellikle kimya sanayinde ve madeni yağlarda 10-25-60-120 lt’lik kova ve variller olarak kullanılır.
• Sardalye, balık konserveleriyle et ve et mamullerinin ambalajında kullanılır.

· Ambalaj Malzemesi Olarak Alüminyum

Kaliteli ve gösterişli mamulün ısıdan, ışıktan etkilenmesine karşı koruyucu bir ambalaj malzemesidir. Hijyen sağladığı için uzmanlar tarafından tavsiye edilir. Ambalajın tozlanması halinde silme ve yıkanma olanağı sağlar. Kolayca açılıp kapanması müşteriye kolaylık sağlar. İşlenmesi kolay ve basit şekil ve baskı olanağı sunduğundan reklam yapma olanağı sağlar. İnce yapıldığında yok edilmesi oldukça basit olduğundan çöp sorunun yaratmaz.

Kullanım Alanları

• Konserve kutuları olarak
• İçki kutuları olarak
• Deodorant, antibiyotik, saç spreyi, araba parlatıcısı kutuları olarak
• Önceleri çinko ve tenekeden yapılan tüpler artık alüminyum olarak ele alınmaya başlanmıştır.
• Kimya ve ilaç sanayinde şişe ve damacana yapımında kullanılır
• İnce torbalar haricinde kahve ve baharat ambalajı olarak

· Ambalaj Malzemesi Olarak Plastik

Plastik hafif olması yanında istenilen şeklin verilebilmesi dolayısıyla göze çarpan bir ambalaj malzemesidir. Satış teşvik, tüketiciye sağladığı kolaylıklar, koruma, taşıma, depolama gibi ambalajın asıl görevleri bakımından incelendiğinde malzeme olarak kullanılabilir. Et ve et mamullerinin plastik tabaklar içinde üzeri jelatin ile örtülü olarak müşteriye sunulması mağaza ve müşteri için bir kolaylıktır. Fakat özellikle konserve başta olmak üzere gıda maddeleri üzerinde bozucu etkisi bulunduğundan bu alanda az kullanılır. Çevre bakımından incelediğimizde naylonlar yumuşak politan ile DVC’den yapılan ambalajların yok edilmesi kolaydır. Yakılarak eritilerek yok edilebilir.

Paletizasyon

Paletizasyon, malların paletlere taşınması ve depolanması sistemidir. Paletlenmiş ürünler elle yapılan yöntemler yerine mekanik yüklemeye imkan vermekte ve böylece yükleme masraflarını azaltmak amacıyla kullanımını kolaylaştırmaktadır.

Diğer avantajları ise şunlardır;

• Tasnif işini azaltır
• Etiketleme ihtiyacını azaltır
• Deponun daha iyi kullanılmasını sağlar ( forkliftleri kullanarak daha düzenli istifleme yapılabilir)
• Toplam dağıtım zamanında azalma olur

Palet boyları, tipleri üzerine konulacak mal ve ambalaj tipine göre yapılır. Paletler forklift aracının kaç yönden girmesinin uygun olması bakımından 2 veya 4 yönlü olarak kullanılır. Palet boyları taşınacak yükün boyutları ve istifleme durumu, forklift ve ulaşım aracının durumu ve dağıtım sisteminde geçerli boyutlar göz önüne alınarak seçilmelidir. En fazla kullanılan boyutlar 800*1200 mm, 1000*1200 mm vs.dir.

Ambalajlamada Konteyner

Kullanımına ve taşınmasına göre 3 çeşit gruba ayrılır:

1. Kara Yoluyla Taşınan Mallar İçin Kullanılan Konteyner

Bu konteynerlar 4 gruba ayrılır;

Tekstil Taşımacılığında Kullanılan Konteyner :

Bu konteynırlar askı sistemine uygun olup tekstil taşımacılığında ütü ve paketlerin bozulmaması için yapılmıştır.

Frigo Konteynır :

Bunlar yaş meyve ve sebze taşıması için üretilmişlerdir.Sıcak ve soğuk ayarlı olup yaş meyve ve sebzelerin bozulmaması için gerekli sabit ayarlarda çalıştırılırlar.

Et, Tavuk vs. Türü Gıdaların Taşınmasında Kullanılan Konteynerler :

Bu tür konteynerler etleri asmak için askılık sistemiyle donatılmıştır.

Kuru Yük ve Bakliyatta Kullanılan Konteynerler :

Bunlar çuval,balya ve sandıklama , paketleme sistemiyle donatılmış olup kara taşımacılığında bir çekiciyle kullanılan konteynerlerdir.

2. Hava Taşımacılığında Kullanılan Konteynerler

Kara taşımacılığında kullanılan konteynerlerle özellikleri aynı olup ebatında ve konteyner ağırlığında önemli bir düşüş vardır.

3. Deniz Taşımacılığında Kullanılan Konteynerler

Kara taşımacılğında kullanılan konteynerlerle aynı özelliklere sahip olup hacimleri artabilir.

Konteyner Yüklemesinde On Altın Kural;

Konteyner kullanımı ihracatçıya konteyneri kendi tesislerinde yükleme avantajı sağlar.Ama nakliye sırasında şu on altın kuralı unutmamamız gerekmektedir.

• Yükün ağırlığı tabana eşit dağılmalıdır. Konteynerin ağırlık merkezi mümkün olduğu kadar aşağıda ve merkeze yakın olmalıdır.
• Ağır mallar hafif malların üzerine konulmamalıdır
• Sıvı ürünler kuru ürünlerin üzerine kesinlikle yerleştirilmemelidir
• Yükün güvenliği için zemine, yan duvarlara, arka duvara yaslamak gerekir

• Duvarla mal arasında kalan kısımları itina ile doldurmalıyız.
• Ambalajların kaynamaması için konteynerin tavanına kadar üst üste yerleştirilmektedir.
• Tehlikeli kargolar taşıyan yük konteynerleri uygun ve açık bir şekilde işaretlenmelidir.
• Konteynerin ağırlık merkezi ortada değil ise taşıyıcı uyarılmalıdır.
• Konteynerin kapasitesinin haricinde kesinlikle yükleme yapılmamalıdır.Bazı ülkeler fazla yüklü konteynerleri geri çevirmektedir.
• Kapılar ve yük örtüleri iyice kapatılmalıdır.Kapının arkasındaki kargo emniyetli olmalıdır.Yükü boşaltacak kişinin üzerine devrilme gibi bir durum olmaması için.

ESNEK(FLEXİBLE) AMBALAJ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ

Adezyon : Filmin mürekkebi yüzeyinde tutabilme kabiliyeti. Adezyon Promoter : Filmin adezyonunun iyi olmadığı durumlarda adezyonu artırmak için mürekkebin içine konulan katkı. Antistatik Ajan : Ambalaj malzemesinin yüzeyinde sürtünme vb. nedenlerden dolayı oluşan elektrik yükünün havaya boşaltılmasını ve ambalaj malzemesinin daha az toz tutmasını sağlayan katkı malzemeleridir.

BON : Çift yönlü oriyente naylon(PA) film. Oksijen ve koku önleme(bariyer) özellikleri mükemmeldir ama su buharını önlemesi zayıftır. BON film cast naylon (CAN) filmden daha fazla dayanıklıdır ama ısıyla şekillendirilemez.

CAN : Cast naylon film. Daha çok ısıyla şekillenebilen ambalaj uygulamalarında kullanılır.

CAPP ya da CPP : Cast PP film. OPP’den farklı olarak, LDPE’den çok daha yüksek sıcaklıklarda ısıyla yapıştırılabildiği için retort ambalajda ısıyla yapıştırma tabakası olarak kullanılır. Ama OPP film kadar dayanıklı değildir.

Cast Film : Sentetik reçinelerden(örneğin polietilen) döküm prosesiyle elde edilen plastik film. Bu proseste erimiş reçine yarıklı bir kalıp vasıtasıyla içten soğutulan soğuk bir silindir üzerinde çekilmektedir.

COF(Cofficient of Friction) : Plastik filmlerin ve laminatların ‘kayganlık’ ölçüsü olan sürtünme katsayısı.ölçümler genellikle iki film yüzeyi arasında yapılır. Ölçümler diğer yüzeylere kadar da yapılabilir ama bu önerilmez, çünkü COF değerleri yüzey yapılarındaki değişikliklerden ve test yüzeyinin kirliliğinden etkilenebilir.

Çift Yönlü Oriyantasyon : Plastik filmlerin hem makine boyuna hem de makineye çapraz yönde gerdirilmek suretiyle oriyente edilmesi. Çift yönlü gerdirilen filmlerin özellikleri genellikle her iki yönde de iyi dengelidir.

Doy Tarzı Dik Duran Poşet(stand-up pouche) : Her iki tarafında ve taban bağlama çevresinde yapıştırılmış dik duran poşet.

DSC : Differencial Scanning Calorimeter. Polimerlerin erime noktasını bulmaya yarayan cihaz.

EAA : Etilen Akrilik Asit Kopolimer. Alüminyum folyoya mükemmel yapışma özelliği sayesinde daha çok folyonun diğer yüzeylere ekstrüzyonla laminasyonunda kullanılır.

Ekstrüzyonla Laminasyon : Çok katlı ambalaj malzemelerinin içinde bulunan bireysel katmanların aralarına ince bir tabaka erimiş sentetik reçine(polietilen gibi) konarak birbirine yapıştırıldığı laminasyon yöntemi.

EVA : Etilen-Vinil Asetat Kopolimer. LDPE ve LLDPE’den çok daha yumuşak ve berraktır ve erime sıcaklığı daha düşüktür. Vinil Asetat(VA) içeriği arttıkça erime sıcaklığı düşer ve yumuşaklığı artar. VA içeriği %2 ile 18 arasında olan EVA reçineleri cast ve üflemeli ambalaj filmlerinde kullanılmaktadır.

EVOH : Etilen Vinil Alkol Kopolimer. Koekstrüzyonlu plastik filmlerde oksijen(bariyer) engelleme özelliklerini iyileştirmek için kullanılır. Ama su buharını yeterince engelleyemez. Normalde mükemmel olan OTR(Oxygen Transmission Rate) yani oksijen iletim oranı bile yüksek rutubete dayanıklıdır ve bu nedenle ambalaj uygulamalarında koekstrüzyonlu plastik filmlerin çekirdek katmanını oluşturur ve koruyucu polietilen tabakaları sayesinde nemden korunur. OTR özelliği aynı zamanda VOH(Vinil Alkol) içeriğine de bağlıdır.

Elmendorf Yırtılma Gücü : Plastik film veya tabakanın Elmendorf tipi sarkaç kullanılarak yırtılmaya karşı gösterdiği direnç.

Erime Akışkanlık Endeksi(Melt Flow İndex) : 2,16 kg’lı yük altında bir silindir içindeki polimerin belli bir sıcaklıkta 10 dk’da akabileceği gr cinsinde malzeme miktarı.

Folyo : Oksijen, koku(aroma) ve su buharı engelleme özelliklerini artırmak için plastik filmlere lamine edilen ince kalınlıkta (0,2285 – 0,325 mils) alüminyum folyo. Şimdiye kadar üretilmiş en iyi engelleyici malzeme olmasına rağmen, maliyeti nedeniyle yerini giderek metalize filmlere(MET – PET ve MET – OPP) bırakmaktadır.

HDPE : Yüksek yoğunluklu (0.95 – 0.965) polietilen. LDPE’den çok daha sağlam, sıcaklığa çok daha dayanıklı ve su buharını çok engelleyicidir ama ondan daha bulanıktır.

Hot Tack : Filmin dikey dolum makinelerindeki yapıştırma ve sonrasındaki dolum malzemesinin ağırlığına karşı koyabilmesi özelliğidir.

Isıl Çekme : Filmin belirli bir sıcaklık ve sürede yüzde olarak boyutundaki kısalma değeri.

Isıl Yapışkan Tabaka : Plastik ambalaj filmlerinde ve laminatlarda ısıl yapıştırılabilen bir tabaka. Isıl yapışmayan film (ya da folyo) üzerine yapışkanla lamine edilebilir ya da ekstrüzyonla kaplanabilir.

Isıl Yapışma Gücü : Yapışma soğutulduktan sonra ölçülen ısıl yapışma direnci (‘sıcak yapışma’ ile karıştırılmamalıdır.)

Koekstrüzyon : İki ya da daha çok sayıda farklı termoplastik reçinenin açıkça fark edilebilen bireysel tabakalara sahip olan sandviç tarzı bir filmde aynı anda ekstrüzyonudur.

Korona : Polimer filmlerin üzerine baskı yapılabilmesi için yüzey enerjisinin arttırılması işlemidir. Yüzey enerjisi olarak da tanımlanır.

Kopmada Uzama : Filmin universal test cihazı ile gerdirilmesi aşamasında kopma anındaki uzama yüzdesidir.

LDPE : Düşük yoğunluklu (0.92 – 0.934) polietilen. Ambalajda çoğu zaman ısıl yapışma özelliği için ve dökme olarak kullanılır.

LLDPE : Linear düşük yoğunluklu polietilen. LDPE’den daha dayanıklı olup ısıyla yapışma gücü daha fazladır ama daha bulanıktır.

Matlık : Pigmentli(genellikle beyaz) plastik filmlerin gizleme gücü. Işığa(gözle görülen ya da UV–morötesi) duyarlı malzemelerin ambalajında yararlıdır.

MDPE : Orta yoğunluklu polietilen (0.934 – 0.95). Daha dayanıklıdır, erime noktası daha yüksektir ve su buharını engelleme özelliği daha güçlüdür.

MET – PET : Metalize PET film. PET filmin tüm iyi özellikleri yanı sıra, güçlü oksijen ve su buharı engelleme özellikleri vardır ama şeffaf değildir.

MET – OPP : Metalize OPP film. OPP filmin tüm iyi özelliklerinin yanı sıra, güçlü oksijen ve su buharı engelleme özellikleri vardır (ama MET-PET kadar iyi değildir.)

Mikron : Milimetrenin 1000’de biri.

Monomer : Polimeri oluşturan en küçük molekül birimi. Örneğin etilen, propilen.

Naylon(Poliamid - PA) : Erime noktası çok yüksek, mükemmel derecede şeffaf ve dayanıklı poliamid reçineleri. Filmlerde iki çeşidi kullanılır: PA-6 ve PA-66. İkincisinin erime sıcaklığı daha yüksek olduğundan sıcaklığa direnci daha iyidir, ama birincisi daha kolay işlenir ve daha ucuzdur. Her ikisinin de güçlü oksijen ve koku engelleme özellikleri vardır, ama su buharını iyi engelleyemezler. Ayrıca naylon filmler cast(CAN) ya da oriyente(BON) olabilir.

OPP : Oriyente PP(polipropilen) film. Dayanıklı ve berrak filmdir, ama ısıyla yapıştırılamaz. Isıyla yapıştırılma için genellikle diğer filmlerle (örneğin LDPE) birlikte kullanılır. PVDC(poliviniliden klorid) ile ya da metalize film ile kaplanarak engelleyici özellikleri iyileştirilebilir.

OPS Shrink Film : Oriyente polistiren film. Asya ve Avrupa’da şirink PVC filmlere alternatif olarak çok sık kullanılır, ama ABD’de kolay bulunmaz. Fiyatı PVC filmden biraz daha yüksektir, ama geri dönüştürülme özelliği ve şirinkleme yüzdesi ondan daha fazladır.

Optik Dansite : Metalize filmlerde ışığın metal tabakadan geçme derecesini tarif etmek için kullanılır. Metal kaplama miktarı arttıkça optik dansite artar, geçen ışık miktarı azalır.

OTR(Oxygen Transmission Rate) : Oksijen iletim oranı. Plastik malzemelerin OTR’si neme bağlı olarak çok değişir, bu nedenle belirtilmesi gerekir. Standart test koşulları %0,60 ya da 100 bağıl nemdir. Birimler ise cc/100inç² /24 saattir (ya da cc/m² /24 saat).

PBT : Polbütilen tereftalate

PP : Polipropilen. Erime noktası PE’den çok daha yüksek olduğu için ısıl dayanıklılığı da daha fazladır. Ambalajda iki tür PP film kullanılır: cast ve oriyente.

PE : Polietilen. Yoğunluğuna bağlı olarak düşük yoğunluklu (LDPE ve LLDPE), orta yoğunluklu (MDPE) ya da yüksek yoğunluklu (HDPE) olabilir.

PET : Polyester(Polietilen Teraftalat). Sağlam ve ısıya dayanıklı polimer. Çift yönlü oriyente PET film ambalaj laminatlarında kullanılarak sağlamlık, katılık ve ısıya dayanıklılık sağlar. Genellikle diğer filmlerle birleştirilerek ısıl yapışma özelliği kazandırılır ve engelleyici(bariyer) özellikleri güçlendirilir.

PET-G Shrink Filmler : Polietilen Teraftalat Glikol şirink film. Tam gövde şirinkleme manşonlar için en pahalı şirink filmdir, ama berrak, parlak ve geri dönüşümlüdür. En yüksek şirink yüzdesi yaklaşık %75 olduğu için bel ya da boyun dar olan kaplarda bu film sık kullanılır.

Plow(Saban) Dipli Dik Duran Poşet : Tek parça filmden yapılan dik duran poşet. Önü, taban bağlaması ve arkası kesintisiz olduğu için taban bağlama yeri yoktur. Doy tarzı torbalardan daha fazla ağırlık taşıdığı için bir pound’un üzerindeki ürünlerde sıkça kullanılır.

Polimer : Monomerlerin çeşitli metodlar ile bir araya gelmesi ile oluşmuş uzun zincirli yapılar.

Poliolefin : Karbo zincirlerinin birleştirilmesi ile oluşan elastomerik ve termoplastik malzemeler. Bunlar genellikle olefinlerin veya alkenelerin polimerleştirilmesi ile oluşturulurlar. En önemli örnekler polipropilen ve polietilendir.

Pusluluk : Şeffaflığın ölçütü.

PVC : Polivinil Klorür. Dayanıklı, sağlam ve çok şeffaf film. Oriyente çeşidi daha çok şirink uygulamalarında kullanılır.

PVC Shrink Filmler : Polivinil Klorür şirink film. Şirink yüzdeleri ekstrüzyonlu PVC şirink tüplerde yaklaşık %40 ile eklemeli materyalde %60’ı aşkın bir oran arasında değişir. Tam gövde şirinkleme manşonları için en uygun maliyetli şirink filmdir.

PVCD : Poliviniliden klorit. Oksijeni ve su buharını çok iyi engeller, ama ekstrüzyona uygun olmadığı için, ambalajda kullanılan diğer plastik filmlerin(örneğin OPP ve PET) engelleyici özelliklerini iyileştiren bir kaplama olarak kullanılır.

Release(ayırma) Kaplama : Ambalaj makinelerinde sarımı açılabilecek şekilde bobin halinde temin edilen ve soğuk yapıştırılabilen ambalaj filmlerinin ve laminatların yapışmayan tarafına uygulanan kaplama.

Sıcak Yapışma : Yapışma soğutulmadan önce ölçülen ısıl yapışma gücü olup çok hızlı ambalaj işlemlerinde çok önemlidir.

Slip Ajan : Ambalaj malzemesinin sürtünme katsayısını düşürerek paketleme makinesinde daha kolay ve verimli kullanılmasını sağlamak amacıyla kullanılan katkı malzemesi. Genelde Oleamid ve Euracamid bu amaç için kullanılmaktadır.

Soğuk Yapıştırma : Plastik filmlere ya da laminatlara uygulanan ve ambalajların basınç uygulayarak (ısıtılmadan ya da çok az ısıtılarak) kapatılmasını sağlayan basınca duyarlı bir yapışkan kaplama işlemi.

Surlyn : Dupont tarafından üretilen özel bir iyonomer kopolimer. Isıl yapışma özelliği mükemmel ve sıcak yapışma oranı maksimumdur, kirletici maddelerin arasında yapıştırılabilir ve ambalaj filmleri için üstün bir ısıl yapışma tabakası olup özellikle çok hızlı ambalaj makineleri için önerilir.

Şirink Filmler : Oriyente edildikten sonra ısı girişimi olmayan oriyente filmler. Bu filmler oriyente edildikleri sıcaktan daha yüksek sıcaklıklarda şirinklenerek gergin olmayan haldeki boyutlarına dönebilir.

Tek Yönlü Oriyantasyon : Plastik filmlerin sadece bir yönde (makine yönünde ya da makineye çapraz yönde) çekilerek oriyente edilmesi. Bu filmler genellikle çok daha sağlam ve dayanıklıdır, ama oriyantasyon yönündeki kopma direnci çok zayıftır.

Toplam Işık Geçirgenliği: Renkli filmlerin ışık geçirgenlik değeridir.

Üflemeli Filmler : Sentetik reçinelerden üfleme prosesi ile elde edilen plastik filmler. Bu proseste erimiş reçine dairesel bir kalıptan geçirilerek tüp şeklini alır. Bu tip iç hava basıncıyla genişletilerek(üflenerek) cidar kalınlığı çok daha ince olan daha geniş bir şişirme yapılır ve dışardan hava verilerek soğutulur.

Yan Bağlamalı Torba : Her iki tarafında üstten tabana iyi yapıştırılmış bir bağlanma yeri olan, üstte ve tabanda yatay yapıştırılan bir torba. Daha çok kahve endüstrisinde kullanılır.

Yapıştırma Laminasyon : Çok katlı ambalaj malzemelerinin içinde bulunan bireysel katmanların birbirine bir yapıştırıcı ile bağlandığı bir laminasyon yöntemi.

WVTR : Su buharı iletim oranı, genellikle %100 bağıl nemde ölçülür, gram/inç²/24saat (ya da gram/m²/24saat) olarak ifade edilir.

OLUKLU MUKAVVA ÜRETİMİNDE KULLANILAN TERİMLER

Bindirme : Kutularda kapat boylarının, en kenarı ortasında birleştirilerek, istenilen ölçüde birbiri üzerine taşımasıdır.

Boy Kapağı : Kutuda boy ölçüsünün uzantısı olan kapak.

Coating : Oluklu mukavva yüzeyinin; su, nem, yağ geçirgenliğine karsı direncini artırmak için çeşitli maddelerle kaplama işlemidir. Geçmişte mum(wax) cinsi malzeme kullanırken, bugün kağıdın tekrar kullanımını olumsuz etkilemeyen su bazlı ürünler kullanılmaktadır. Uygulama yeri oluklu makinesidir.

Dalga : Oluklara dik olan kesitte görülen ondüle, sekli nedeniyle dalga adıyla tanımlanır.

Dalga Boyu: Tek yüzlü veya oluklu mukavvada ondüle yapışma noktalarının arasındaki mesafedir.

Dalga Yüksekliği : Ondüle edilmiş fluting kağıdın oluşturduğu üst ve alt kemerler arasında kalan yüksekliktir.

Dar Yüz : Kutuda, en ve yüksekliğin oluşturduğu yüz.

Ekleme Kulağı : Oluklu mukavva levhayı, prizma haline getirmek için, dar ve geniş yüzü birleştiren, 25-40mm. eninde ve kutu yüksekliği boyundaki dar şerittir.

Emprenye : Oluklu mukavvaya dayanıklılık, neme direnç, yüksek istif mukavemeti kazandırmak amacı ile fluting kağıdına, parafin vb. malzeme emdirilme işlemidir. Oluklu makinesinde uygulanır.

En Kapağı : Kutuda en ölçüsünün uzantısı olan kapak.

Fermuar Bıçak : Oluklu mukavva kutularda açma işlemini kolaylaştırmak için kullanılan karşılıklı bıçaklardır. Kalıplı üretimde kullanılırlar.

Geniş Yüz : Kutuda, boy ve yüksekliğin oluşturduğu yüz.

Havalandırma Deliği : Oluklu mukavva kutuların içindeki ürünlerin havalanmasını sağlamak için, özel kalıplarla kesilmiş, genellikle daire seklindeki deliklerdir.

Kenar Iskartası : Ölçü doğruluğu sağlamak amacı ile slotterdan geçen levhanın kenarından kesilen parçadır.

Kulak Iskartası : Ekleme kulağının alt ve üst kısmından kesilen parçadır.

Laminasyonu : Ofset baskılı karton tabakaların, Laminasyonu makinelerinde tek yüzlü veya oluklu mukavva levha üzerine yapıştırılmasıdır.

Ofset Yarık: Özellikle otomatik dolumda, kutu kapaklarının kolay kapanması için, Bill merkez almayıp, genellikle iç kapaklara kaydırılan yarıklardır.

Oluk Yönü : FEFCO’ya göre iç taranmış bir üçgen ile ifade edilir. Oluklu makinesinde çalışma yönüne dik, kutu üretim makinelerinde ise çalışma yönüne paraleldir.

Oluklu Rili : Oluklu mukavva levhaya, kutu kapaklarının katlanabilmesi için, oluklu makinesinde atılan rillerdir. Daima oluklara dik gelirler.

Perforasyon : Oluklu mukavva levhanın istenilen yerden her iki yöne (iç-dış) kolaylıkla katlanabilmesi için, aynı hat üzerinde sadece belirli noktalarda kesilmesidir. Kalıplı üretimde kullanılır.

Preprinting : Oluklu mukavva kutularda istenen baskının, kullanılan liner kagıdına bobin olarak basılmasıdır. Olukludan çıkan levhar baskılı olarak çıkarlar.

Ril : Oluklu mukavva levhanın katlanabilmesi için, oluklu makinesinde, slotter’lerde veya kalıp bıçakları ile yapılan izlerdir. Matbaacılıkta pilyaj olarak adlandırılan bu sözcük, oluklu mukavva üreticilerince iz veya ril olarak ifade edilir.

Safiha : Oluklu makinesinde istenilen boyutlarda kesilmiş oluklu mukavva levhalara, sektörde çok eski bir terim olan safiha adı verilir.

Skip Feed : Oluklu mukavva levha boyu, slotter silindir çevresinden daha uzun olması halinde, makineden, silindirin iki turuna karşılık bir levha geçinerek ıskalama yapılmasıdır.

Slot Iskartası : Yarıkların içinden çıkan kırpıntıya denir.

Slotter Rili : Olukludan rillenerek çıkan levhalara, kutu yan yüzlerini olusturmak için slotterde atılan rillerdir. Oluklara paralel gelirler.

Slot-Yarık : Kutu kapaklarını olusturmak için, slotter rillerinin devamında açılan yarıklardır.

Tear Tape : Oluklu mukavva kutularda açma işlemini kolaylaştırmak için, oluklu makinesinde, levhanın istenilen noktasında/ noktalarında oluklara dik olarak yapıştırılan, 4-6 mm eninde polipropilen yırtma bahtıdır.

Tutamak : Oluklu mukavva kutuların taşınmasını kolaylaştırmak için genellikle kutu dar yüzlerinde yer alan, el girebilecek büyüklükte (30x90mm), özel kalıplarla tam veya yarım kesilmiş deliklerdir.

Ups-Ops-Twin Flute-Dual Arch : Oluklu mukavvaya dayanıklılık, yüksek istif muvameti kazandırmak amacı ile, tek fluting kagıdı yerine, düsük gramajlı iki kagıdın özel yaptırıcı ile birlestirildikten sonra ondüle edilerek kullanılmasıdır.

Uzatılmış Ekleme Kulağı : Yapıstırma kutularda, kulak açılmasını önlemek amacı ile ekleme kulagının oluklu rili üstüne tasacak (40mm.) sekilde uzatılması.

(Kaynak : Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. - Sektörel Araştırmalar

Oluklu Mukavva Ambalaj Ürünleri - Hazırlayan:M. Oğuzhan Önen)

Oluklu Mukavvaya İlişkin Standartlar

Oluklu Mukavvalara uygulanan testlerin Standardları da kâğıtlarda olduğu gibi ISO, Amerika Birleşik Devletlerinde TAPPI, Avrupa’da FEFCO, ülkemizde ise TS tarafından hazırlanmış ve yürürlüğe konmuştur. TS 1119 No’lu Oluklu mukavva standardı ise 1972 yılında hazırlanmış, 1989 yılında revize edilerek tekrar yayınlanmıştır,

Gramaj : ISO 536 FEFCO No 2 TS 8310

Kalınlık : ISO 3034 FEFCO No 3

ECT : ISO 3037 FEFCO No 8 TS6010

TAPPI T 811/T/T823

FCT ISO 3035 FEFCO No 6 TS 6009

TAPPI T 808/T 825

BST ISO 2759 FEFCO No 4 TS 3123

TAPPI T 810

PET ISO 3036 FEFCO No 5 TS 6719

TAPPI T 492 / T 819

COBB ISO 535 FEFCO No 7 TS 609

TAPPI T 492 / T 819

PAT TAPPI T 821 FEFCO No 11

BENDING ISO 2493 TAPPI T 820 TS 3428

STIFFNESS

Oluklu Mukavva Testleri

Kâğıt ve oluklu mukavva higroskopik malzeme olmaları nedeniyle tüm testlerin +/- 23° C 1°C ısı ve +/- % 5 ve % 2 nem ile şartlandırılmış standart atmosferde yapılması gerekmektedir.

Gramaj; Oluklu mukavva levhanın l m2 sinin ağırlığıdır. (gr/m2)

Kalınlık; Oluklu mukavvanın mikrometre yardımı ile ölçülen kalınlığıdır.(mm)

Kenar ezilme ( ECT-edge cruch test) ; Oluklu mukavvanın oluklarına paralel olarak basınç uygulanarak ezilme dayanımının ölçüldüğü en önemli testtir. (kN/m)

Yüzey Ezilme ( FCT-flat cruch test) ; Oluklu mukavva levha yüzeyine uygulanan basınçla, ezilme dayanımının ölçüldüğü testtir.( kPa)

Patlama (Mullen-Bursting Test (BST-Bursting strength); Oluklu mukavva levha yüzeyine basınç uygulanarak patlama dayanımının ölçülmesidir. (kPa)

Delinme dayanımı (Puncture energy (PET)); Oluklu mukavva levha yüzeyinin kuvvet uygulanarak delinmesi ile ölçülen dayanımıdır. ( J )

Su emme dayanımı (COBB değeri) ; Oluklu mukavvanın belirli bir sürede emebileceği su miktarının belirlenmesidir. (gr/m2)

Yapışma dayanımı (PAT-Pin adhesion); Liner ve fluting yapışma derecesini ölçmek için yapılan testtir. (N)

Bükülme dayanımı (Bending stiffness); Oluklu mukavvanın oluklara dik ve paralel yönde eğilme elastikiyetinin ölçülmesidir. (Nm2/m)

(Kaynak : Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. - Sektörel Araştırmalar

Oluklu Mukavva Ambalaj Ürünleri - Hazırlayan:M. Oğuzhan Önen)

AMBALAJ TÜRLERİ

• Kâğıt ve Karton Ambalaj

Kâğıdın ucuz ve islenmesi kolay olması nedeniyle ambalaj maddeleri içinde tercih sıralamasında kâğıt ve karton ilk sırada yer almaktadır. Kâğıt ve karton ambalaj sekilerli sargılıklar ve sargılık kâğıtlardan mamul kese kâğıdı ve küçük torbalar, büyük ağır hizmet torbaları, katlanabilir veya katlanamaz karton veya mukavva kutular, etiketler, destek ve dolgu malzemeleri ve diğer katkılardır. Yapılacak ambalaj türüne göre kâğıtta belirli özelliklerin bulunması gereklidir. Yerine göre bu kâğıtlar çeşitli maddelerle islenerek, kaplanarak, mumlanarak veya parafinleşerek daha iyileştirilmiş ve özellikleri değiştirilmiş olarak ambalajcılara arz edilir.

Türkiye’de bilinen ve kullanılan kâğıt karton ambalajlar aşağıda ele alınmıştır. Hut bak Kâğıdı, 17-18 gr/m2 ağırlığında, % 100 selülozdan mamul, bir yüzü parlak, tam tutkallı, özellikle meyvelerin sarılıp muhafazasında kullanılır.

Karft Ambalaj Kâğıdı, 40 gr / m2 ağırlığında, % 100 esmer selülozdan mamul, bir yüzü parlak, tam tutkallı, yüksek mukavemetli, her türlü ambalaj isinde kullanılan kâğıtlardır.

Sülfat Ambalaj Kâğıdı, 40-50-60-70 gr/m2 ağırlığında, % 100 esmer veya beyaz selülozdan mamul, bir yüzü parlak, tam tutkallı, mukavemetli, üzerine baskı yapmaya müsait ambalaj kâğıdı olarak her türlü sargılık islerinde kullanılabilen kâğıtlardır.

Karft ve Sülfit İmitasyon Kâğıdı, 60-70 gr /m2 ağırlığında, takriben % 60-70’i selülozdan, geri kalan kısmı temiz döküntü veya eski kâğıttan mamul, vasat mukavemet isteyen ambalaj islerinde, özellikle kese kâğıdı olarak kullanılabilen kâğıtlardır.

Adi Ambalaj Kâğıdı (Srenz) , Selüloz miktarı daha az, çoğunlukla eski kâğıttan mamul, bir yüzü parlak, % 100-180 gr/m2 ağırlığında olup genellikle kasapların kullandığı kâğıtlardır. Oluklu Mukavva, 20 yüzyılda bulunmuş kâğıttan mamul en önemli ambalaj maddelerinden biridir. İki düz karton (lider) arasında bunları birleştiren oluklu bir kartondan (fluting) ibaret olan oluklu mukavva sok ve basınca çok dayanıklı bir yapı teşkil eder. Olukların arasındaki mesafeye, oluk sayısına, oluklu katların sayısına ve kartonların kalınlığına göre sok ve basınca mukavemeti daha fazla olabilir.

Karton grubunda ambalaj malzemesi olarak; Gri Karton, Kroma Karton, _ki Katlı (duplex) veya Üç Katlı (triplex) Kartonlar ve Saman Karton kullanılmaktadır. Yukarıda sayılan ürünlerden en ucuzu Saman Karton, en pahalı olanı ise İki Katlı veya Üç Katlı Kartonlardır. Selofan Kagıdı, Selefan, seffaf, parlak, lifsiz ve deliksiz, rejenere selüloz esaslı, en ince bir filmdir. Genellikle gıda maddelerinin ve sigaraların ambalajlanmasında kullanılır. Selofanın Türkiye’deki ticari ismi selon’dur. Selofan, kâğıttan sonra bilinen en eski ambalaj maddelerinden biridir. Selofan buhara karsı dayanıksız olup, su emme kapasitesi % 100’dür. Kuru iken gazlara karsı geçirgen değildir. Laklanarak ve lamine edilerek özellikleri geliştirilen selofan, baslıca üç şekilde sınıflandırılabilir. Laklanmıs düz selofan, nitro selüloz lakı ile laklanmıs selofan, poliner kaplı selofan. Selofan ambalajının baslıca kullanım yerleri, undan yapılmış yiyecekler, taze etler, seker ve sekerli mamuller, hazır yiyecekler, kuru yemiş ve kuru meyveler, tütün sigara ve benzeri maddeler ve bazı endüstriyel ambalajlardır.

• Metal Ambalajlar

Metal ambalajların yapımında teneke ve alüminyum kullanılmaktadır. Teneke, kalay ile kaplanmış yumuşak çelikten bir levhadır. Teneke kutunun en yaygın kullanımı gıda sanayicinde konserveciliktir. Alüminyum ambalaj malzemelerinin bir ambalaj maddesi olarak kullanımı son yıllarda hızla artmıştır. Hafif, pasa mukavim, kalay ve boya gerektirmeyen, ısıtmaya elverişli ve isi bitince atılan bu kaplar hazır yemekler için idealdir. Alüminyum sıkılabilir metal tüplerin imalatında da önemli bir yer taşır.

• Ahşap Ambalajlar

Oluklu mukavva ve plastik ambalajlar gibi ikame malların tahtaya oranla hafif olusu nakliye masraflarında tasarruf sağlamakta ve tahta ambalaj talebi nisbi olarak azalmaktadır. İç piyasada defalarca kullanılabilmesi ve ucuz olması sebebiyle özellikle gıda sanayinde daha çok tasıma amacıyla kullanılır. Ahşap ambalajlara örnek olarak elle çakma sandıklar, endüstriyel sandıklar, kafes sandıkları, tahta paletler vb. sayılabilir.

• Cam Sise ve Kavanozlar

Diğer maddelerle karışmaması, içinin görülebilmesi, katılığı, tekrar temizlenip kullanılabilmesi nedeniyle diğer ambalaj ürünleriyle ikame edilememektedir. Cam ambalajlarda bozulabilecek maddeler taşınmaktadır.

• Plastik Ambalajlar

Hafif olması, istenilen seklin kolayca verilmesi, renk ve baskı konusunda elverişli olması ve ucuz olması nedeniyle ambalajlamada tercih edilen bir maddedir.

(Kaynak : Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. - Sektörel Araştırmalar

Oluklu Mukavva Ambalaj Ürünleri - Hazırlayan:M. Oğuzhan Önen)

OLUKLU MUKAVVA GENEL DEĞERLENDİRME

Ambalaj, tüketimle ve satın alma gücüyle birebir giden bir üründür.Gelişmiş ülkelerde ambalaj tüketimi gelişmekte olan ülkelerdeki tüketimin çok üstündedir. Dünya ambalaj sanayicindeki 800 milyar ABD Dolarlık yıllık ciro içinde Kâğıt %36’lık oran ile ilk sırayı almaktadır. Plastik % 34 ile ikinci, metal % 20 ile üçüncü, cam ve diğer ürünler ise % 10 ile dördüncü sırada yer almaktadır. Türkiye’deki ambalaj pazarının yıllık cirosu ise 1,5 milyar ABD Doları’dır. İlk sırada yer alan Kâğıt esaslı ambalajların toplam ciro içindeki payı % 37’dir. Metal ambalajlar % 22 ile ikinci, plastik ambalajlar % 20 ile üçüncü sıradadır. Cam ambalajların payı % 8, diğer ambalajların payı ise % 13’dür. Kâğıt esaslı ambalajlar içinde oluklu mukavvanın payı % 71’dir. Türkiye’de oluklu mukavva sektörü son dokuz yılda ortalama % 13 büyüyerek satışlarını ikiye katlamıştır. Türkiye’de oluklu ambalaj, tasıma ambalajları sıralamasında 1. sırada, tüketici ambalajları sıralamasında da 2. sırada bulunmaktadır. 1990 yılına kadar oluklu mukavva sektöründe yerli sermaye % 100 iken, sektördeki hızlı gelişmeye paralel olarak yabancı sermayenin sektördeki payı 1995’de % 5, 2000 yılında % 33’e yükselmiştir. Yabancı sermayenin artması, yerli yatırımcıların yurtdışı pazarlarda rekabet gücü kazanmak için yabancı ortaklar yoluyla dışa açılması olacakta ifade edilebilir.

Türkiye’deki ihraç ürünlerin % 80’ni, oluklu mukavva ambalajı ile ihraç edilmektedir. 1999 sonu üretim rakamıyla Türkiye oluklu mukavva sektörü, Avrupa ülkeleri arasında altıncılığa yükselmiştir. Buna karsın kişi basına tüketim oldukça gerilerde seyretmektedir. Avrupa’da kişi basına tüketim 35kg iken Türkiye’de tüketim kişi basına 10 kg seviyesindedir. Sektör kendisi için yeni alanlar yaratarak büyümüştür. Hammadde fiyatlarındaki artışlar, ekonomik sıkıntılar ve isletme sermayesi konusunda yaşanan problemler, son yıllarda sektörde faaliyet gösteren firmaları zora sokmaktadır. Bu nedenle faaliyetini sona erdiren yada üretimini azaltan firma sayısı artmıştır.

Avrupa ile ekonomik entegrasyon, çevre duyarlılığının dünya çapında yaygınlaşması, tasarım, kriter ve teknolojideki gelişmeler, bilgi çağının getirdiği yenilikler artan nüfus, gelişen perakende zinciri, yabancı firmaların artan yatırımları ve beraberinde getirdikleri bilinç, kentsel yasama geçisin yarattığı tüketici alışkanlıkları ve eğilimleri Türkiye’deki oluklu mukavva sektörünün gelişmesi için olumlu gelişmelerdir. Bunun yanı sıra, dağınık Pazar yapısı, haksız rekabet, kapasite kullanım oranının düşüklüğü , kriz ve ayakta kalma savasının rekabete verimsiz yansıması ve belirsizlik sektörün zayıf noktaları olup çözümlenmeyi bekleyen sorunlardır.

Türkiye Selüloz ve Kâğıt Fabrikaları A.S. (SEKA) 1954 yılında İzmit tesislerinde ilk Oluklu Mukavva Fabrikasını isletmeye açmak suretiyle, Türkiye oluklu mukavva sanayisi’nin kurucusu olmuştur. Özel sektör, 1960 yılından sonra oluklu mukavva yatırımına ilgi duymaya başlamıştır. Türkiye Oluklu Mukavva Sanayisi’nin en hızlı gelişme dönemi, 1975-1995 yıllarıdır. Büyük kuruluşlar, 1981 yılından başlayarak ileri teknolojiye dayalı, yüksek kapasiteli yatırımlara yönelmiş, bazıları da ikinci ve üçüncü oluklu hatlarını isletmeye almıştır. Türkiye Oluklu Mukavva Sanayisi’nde yaralan tek devlet kurulusu olan SEKA, 1993 yılında oluklu ve kutu fabrikasını satarak bu alandan çekilmiştir. Son yıllarda ortalama yüzde elli kapasite kullanım oranı ile çalışan sektör, ekonomik krizle birlikte daha da daralan iç talebi ihracatla ikame etmeye yönelmiştir. Ambalaj sanayinde faaliyet gösteren firmaların ortak sorunu, kapasite fazlalılığıdır. Sanayide ortalama olarak kurulu kapasitenin yüzde 50’lik bölümünün üretime geçirilebildiği ifade edilirken, atıl kapasitenin, daha büyük boyutlara erişmemesi için yeni yatırımlar yapılmaması gerekmektedir. Oysa, sektöre yeni firma girişleri de sürmektedir.

Sektördeki atıl kapasite sorunu için önerilen ortak çözüm yolu, benzer ürünlerde faaliyet gösteren firmaların birleşmesidir. Ancak, yıllardır dile getirilen bu öneri, firmalar tarafından pek benimsenmemektedir.

Firmaların, üretimde verim artısını gerçekleştirmeleri için pazarlama stratejilerini değiştirmeleri gerekmektedir. İhracat imkanlarını araştırmak için ciddi pazar araştırmaları zorunludur. Aksi taktirde fazla kapasiteyi yaratan makineleri, brokerlar vasıtasıyla elden çıkarmaları gerekmektedir. Perakendeciliğin gelişimine bağlı olarak yeni bir pazar payı kazanmak için bir diğer umut kaynağı olarak GAP gösterilmektedir. Hemen tüm sektör yetkilileri, GAP yatırımlarının tam anlamıyla isletilmeye başlaması halinde sektörün üretim hacminin tam kapasite kullanıldığını ileri sürmektedir. Böylece sektörün henüz kullanamadığı kapasitesinin büyük bir kısmının da, isletmeye gelmesi beklenen GAP yatırımları sonucu doğacak talebe yeterli olacağı düşünülmektedir. Bu nedenle, firmaların, bölgeye yeni yatırım yapmaktan ziyade, varolan yatırımlarını GAP’a taşıyarak değerlendirmeleri önerilmektedir.

(Kaynak : Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. - Sektörel Araştırmalar

Oluklu Mukavva Ambalaj Ürünleri - Hazırlayan:M. Oğuzhan Önen)

OLUKLU मुकव्वा गेनेल DEĞRLENDİRME

OLUKLU MUKAVVA

Genel Değerlendirme

Ambalaj, tüketimle ve satın alma gücüyle birebir giden bir üründür.Gelişmiş ülkelerde ambalaj tüketimi gelişmekte olan ülkelerdeki tüketimin çok üstündedir. Dünya ambalaj sanayicindeki 800 milyar ABD Dolarlık yıllık ciro içinde Kâğıt %36’lık oran ile ilk sırayı almaktadır. Plastik % 34 ile ikinci, metal % 20 ile üçüncü, cam ve diğer ürünler ise % 10 ile dördüncü sırada yer almaktadır. Türkiye’deki ambalaj pazarının yıllık cirosu ise 1,5 milyar ABD Doları’dır. İlk sırada yer alan Kâğıt esaslı ambalajların toplam ciro içindeki payı % 37’dir. Metal ambalajlar % 22 ile ikinci, plastik ambalajlar % 20 ile üçüncü sıradadır. Cam ambalajların payı % 8, diğer ambalajların payı ise % 13’dür. Kâğıt esaslı ambalajlar içinde oluklu mukavvanın payı % 71’dir. Türkiye’de oluklu mukavva sektörü son dokuz yılda ortalama % 13 büyüyerek satışlarını ikiye katlamıştır. Türkiye’de oluklu ambalaj, tasıma ambalajları sıralamasında 1. sırada, tüketici ambalajları sıralamasında da 2. sırada bulunmaktadır. 1990 yılına kadar oluklu mukavva sektöründe yerli sermaye % 100 iken, sektördeki hızlı gelişmeye paralel olarak yabancı sermayenin sektördeki payı 1995’de % 5, 2000 yılında % 33’e yükselmiştir. Yabancı sermayenin artması, yerli yatırımcıların yurtdışı pazarlarda rekabet gücü kazanmak için yabancı ortaklar yoluyla dışa açılması olacakta ifade edilebilir.

Türkiye’deki ihraç ürünlerin % 80’ni, oluklu mukavva ambalajı ile ihraç edilmektedir. 1999 sonu üretim rakamıyla Türkiye oluklu mukavva sektörü, Avrupa ülkeleri arasında altıncılığa yükselmiştir. Buna karsın kişi basına tüketim oldukça gerilerde seyretmektedir. Avrupa’da kişi basına tüketim 35kg iken Türkiye’de tüketim kişi basına 10 kg seviyesindedir. Sektör kendisi için yeni alanlar yaratarak büyümüştür. Hammadde fiyatlarındaki artışlar, ekonomik sıkıntılar ve isletme sermayesi konusunda yaşanan problemler, son yıllarda sektörde faaliyet gösteren firmaları zora sokmaktadır. Bu nedenle faaliyetini sona erdiren yada üretimini azaltan firma sayısı artmıştır.

Avrupa ile ekonomik entegrasyon, çevre duyarlılığının dünya çapında yaygınlaşması, tasarım, kriter ve teknolojideki gelişmeler, bilgi çağının getirdiği yenilikler artan nüfus, gelişen perakende zinciri, yabancı firmaların artan yatırımları ve beraberinde getirdikleri bilinç, kentsel yasama geçisin yarattığı tüketici alışkanlıkları ve eğilimleri Türkiye’deki oluklu mukavva sektörünün gelişmesi için olumlu gelişmelerdir. Bunun yanı sıra, dağınık Pazar yapısı, haksız rekabet, kapasite kullanım oranının düşüklüğü , kriz ve ayakta kalma savasının rekabete verimsiz yansıması ve belirsizlik sektörün zayıf noktaları olup çözümlenmeyi bekleyen sorunlardır.

Türkiye Selüloz ve Kâğıt Fabrikaları A.S. (SEKA) 1954 yılında İzmit tesislerinde ilk Oluklu Mukavva Fabrikasını isletmeye açmak suretiyle, Türkiye oluklu mukavva sanayisi’nin kurucusu olmuştur. Özel sektör, 1960 yılından sonra oluklu mukavva yatırımına ilgi duymaya başlamıştır. Türkiye Oluklu Mukavva Sanayisi’nin en hızlı gelişme dönemi, 1975-1995 yıllarıdır. Büyük kuruluşlar, 1981 yılından başlayarak ileri teknolojiye dayalı, yüksek kapasiteli yatırımlara yönelmiş, bazıları da ikinci ve üçüncü oluklu hatlarını isletmeye almıştır. Türkiye Oluklu Mukavva Sanayisi’nde yaralan tek devlet kurulusu olan SEKA, 1993 yılında oluklu ve kutu fabrikasını satarak bu alandan çekilmiştir. Son yıllarda ortalama yüzde elli kapasite kullanım oranı ile çalışan sektör, ekonomik krizle birlikte daha da daralan iç talebi ihracatla ikame etmeye yönelmiştir. Ambalaj sanayinde faaliyet gösteren firmaların ortak sorunu, kapasite fazlalılığıdır. Sanayide ortalama olarak kurulu kapasitenin yüzde 50’lik bölümünün üretime geçirilebildiği ifade edilirken, atıl kapasitenin, daha büyük boyutlara erişmemesi için yeni yatırımlar yapılmaması gerekmektedir. Oysa, sektöre yeni firma girişleri de sürmektedir.

Sektördeki atıl kapasite sorunu için önerilen ortak çözüm yolu, benzer ürünlerde faaliyet gösteren firmaların birleşmesidir. Ancak, yıllardır dile getirilen bu öneri, firmalar tarafından pek benimsenmemektedir.

Firmaların, üretimde verim artısını gerçekleştirmeleri için pazarlama stratejilerini değiştirmeleri gerekmektedir. İhracat imkanlarını araştırmak için ciddi pazar araştırmaları zorunludur. Aksi taktirde fazla kapasiteyi yaratan makineleri, brokerlar vasıtasıyla elden çıkarmaları gerekmektedir. Perakendeciliğin gelişimine bağlı olarak yeni bir pazar payı kazanmak için bir diğer umut kaynağı olarak GAP gösterilmektedir. Hemen tüm sektör yetkilileri, GAP yatırımlarının tam anlamıyla isletilmeye başlaması halinde sektörün üretim hacminin tam kapasite kullanıldığını ileri sürmektedir. Böylece sektörün henüz kullanamadığı kapasitesinin büyük bir kısmının da, isletmeye gelmesi beklenen GAP yatırımları sonucu doğacak talebe yeterli olacağı düşünülmektedir. Bu nedenle, firmaların, bölgeye yeni yatırım yapmaktan ziyade, varolan yatırımlarını GAP’a taşıyarak değerlendirmeleri önerilmektedir.

(Kaynak : Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. - Sektörel Araştırmalar

Oluklu Mukavva Ambalaj Ürünleri - Hazırlayan:M. Oğuzhan Önen)

OLUKLU MUKAVVA KUTULAR

Oluklu mukavva kutular, en yaygın kullanıma sahip ambalaj malzemesi olup, lineer denilen iki dış kağıt ve ondüle denilen bir ara kağıttan oluşan oluklu mukavvadan üretilen içindeki ürünü koruyan taşıyan ve satılmasına yardımcı olan ambalajlardır. Dış ambalaj olarak adlandırılan oluklu mukavva kutular; dağıtım sistemlerinde, deniz ve hava taşımacılığına uygun ambalajlardır. Özel gereksinimlere uygun olarak kaplamı kullanılarak da üretilirler. Oluklu mukavva kutular içlerine konulan ürü­nü korumadaki üstünlükleri, üzerlerine baskı yapılabilmesi, hafif oluşları nedeniyle değişik amaçlarla kullanılır. Oluklu mukavva kutular, kulla­nımlarına bağlı olarak iki ana gruba ayrılır. Buna son yıllarda oluklu mu­kavva kutuların, marketlerde teşhir standı olarak kullanılmasını örnek olarak verebiliriz.

Oluklu Mukavva Üretiminde Kullanılan Kağıtlar

Oluklu mukavva, iç ve dış yüzde olukluda (ondülede) kullanılan kayıt cins ve ağırlıklarına göre, çeşitli spesifikasyon ve gramajlarda üretilir.

Bunlardan

Liner: Oluklu mukavvaların dış yüzeylerinde kullanılan perdahlı kağıt.

Kraft liner: Yumuşak ağaçtan elde edilen hamurun sülfat ya da alkalin prosesi işlenmesiyle elde edilir. Oluklu mukavva üretiminde iç ve dış astar olarak kullanılır. Doğal renkleri kahverengi olan kraft lineer kağıtlar, kısmen ya da tamamen beyazlatılabilir. Ancak herhangi bir beyazlatma yöntemi astarın dayanıklılığını %5 - 10 arası azaltır.

Test Liner: Kısmi selüloz ve atık kağıt elyafı ile üretilen oluklu mukavva kağıdıdır. Yine oluklu mukavva üretiminde iç ve dış astar olarak, test lineer kağıtlar da kullanılabilir. Ancak oluklu mukavva kutu astarı olarak ge­ri dönüştürülmüş kağıt elyafı kullanımı kutunun dayanıklılığını özellikle tropik koşullarda, büyük ölçüde azaltır. Eğer test liner kağıtlar yüksek kaliteli seçilmiş atıklardan üretilir ve üzerini boyanırsa ortaya imitasyon kraft olarak adlandırılan mükemmel dayanıklılığı olan kağıtlar çıkar.

Test lineer ile karft lineer aynı özellikte değildir. Test lineer, üzerindeki çok küçük siyah noktalar ile kraft lineerden ayrılır.

Oluklu mukavvanın iki yüzü arasında kalan kısım ondüle kısmıdır. En iyi kalite olarak yapraklarını döken ağaçların kısa elyafından özel bir pişir­me yöntemi ile kağıt hamuru elde etmek suretiyle üretilir. Böyle elde edilen oluklara "yarı kimyasal oluk" denir ve çok az miktarda temiz kraft atığı içerir. Ondüle malzemesi yapımında saman kağıdı da kullanılır.

Olukluların büyük bir bölümü atık kağıtlardan üretilir ve eğer en son teknolojiden yararlanılarak kimyasal işlemlerde üretilmemiş ise; kalitesi, yarı kimyasal oluklardan çok daha düşüktür. Yarı kimyasal olukların standart baz ağırlığı 112, 127 ya da 150 gr / m² 'dir.

En iyi oluklu mukavva kutu, kutunun iç ve dış yüzeyine temel ağırlığı ay­nı olan kağıt astarlanarak ekle edilir.

Oluklu mukavva üretiminde kullanılan temel bir ham madde de kağıtları bir arada tutacak tutkaldır. Oluklu mukavva kutunun üretim hataları arasında tutkalın tam ve yeterli uygulanmaması, en göze çarpan kusur­lardandır. Oluklu mukavva kutu üretiminde önceleri adheziv olarak kul­lanılan sodyum silikatın yerini artık çeşitli nişastalar ve özellikle mısır nişastası alır. Bu adhezivin tropik koşullara direncini attırmak için ise çe­şitli kimyevi maddeler katılabilir.

Oluklu mukavva kutuların tasarımında, gerekli basınç direncine erişmek için, kağıtların çeşitli özelliklerinden yararlanılır. İki tabaka kağıt arasın­daki ondülenin biçimi, bitmiş kutuya yukarıdan aşağıya sertlik veya dayanıklılık kazandırır. Olukların dışındaki değişkenler ( ondülenin dalga cinsi,) oluklu materyalin kat adeti, ondüle atleti ve taşıyıcı yapının konu­mudur. Islak ambalajlama durumunda daha fazla dayanıklılık sağlamak için oluklu mukavva kutuların bazıları wakslanabilir ya da kimyasal işlem görebilirler; hatta kağıdın içine lifler dokunabilir.

Oluklu mukavva, iç ve dış yüzde olukluda (ondülede) kullanılan kağıt cins ve ağırlıklarına göre, çeşitli spesifikasyon ve gramajlarda üretilir.

Oluk Tipleri

Oluklu mukavva üretiminde yararlanılan 5 tip oluk tipi vardır. Bunlar; A, B, C, E, K harfleriyle tanımlanır.

A Dalga (İri Dalga) : Taşıyıcı olmayan ürünlerin ambalajlanmasında ve birçok sıra üst üste istiflenecek ambalajların yapımında; yastık görevi yapmaları ve çok emici olmaları nedeniyle de ara bölme, takviye vb. mal­zemenin yapımında başarıyla kullanılır. A tipi oluklu mukavva en iyi alt ve üst sıkıştırma dayanıklılığı sergiler. Sebze ve meyve kutularının üretiminde kullanılır.

B Dalga (İnce Dalga) : Oluk yüksekliklerinin ve dalga aralıklarının az ol­ması nedeniyle yüzey ezilmesine karsı diğerlerinden daha dayanıklı olan B dalga diğerlerine baskıya daha uygun yüzeye sahiptir.

C Dalga (Orta Dalga) : C tip, A tipi gibi en iyi alt ve üst sıkıştırma daya­nıklılığı sergiler.

E Dalga (Mikro Dalga): İnce bir dalga olan E dalga oluklular; dayanık­sız tüketim malları ve hediyelik ambalajlar için üretilir.

K Dalga (Çok İri Dalga)

Oluklu Mukavva Tipleri

Oluklu mukavva kutu üretiminde dört tip oluklu mukavva kullanılır.

Tek Yüzlü Oluklu Mukavva: Bu malzeme, sargılama, sıkıştırma, ya da yastıklama amacıyla kullanır.

Tek Dalga Oluklu Mukavva : İç, dış ve oluklu tabakası olmak üzere üç kat kağıttan oluşan oluklu mukavva.

Cilt Dalga Oluklu Mukavva : A + B, A + C, B + E, B + C, gibi ikili kombi­nasyonla üretilir. Güçlü olmaları nedeniyle büyük yük taşıyabilir, üst üste istiflenmeye çok uygundur, teleskopik kutu yapımında ya da dökme ambalajı olarak kullanılır.

Üç Dalga Oluklu Mukavva : A + B + E, B+A + C gibi kombinasyonlarla üretilir. Hacimli ve çok ağır ürünlerin taşınmasında kullanılır.

Oluklu Mukavva Kutular Üretim Şekline Göre Altıya Ayrılır:

1-Yarıklı Tip Oluklu Mukavva Kutular: Alt ve üst kapakları ana gövde­ye birleşik, tek parça oluklu mukavvadan oluşan, kulakları yapıştırılmış, dikilmiş ya da bantla birleştirilmiştir.

2- Geçmeli Tip Oluklu Mukavva Kutular: Bir ana gövde ile geçmeli olarak çalışan alt ve üst kapaklardan oluşan kutulardır.

3- Katlamalı Tip Oluklu Mukavva Kutular: Katlamalı tip oluklu mukavva kutular, genellikle, yalnızca bir parça levhadan oluşur. Kutunun altı; iki ya da tüm yan duvarları katlanarak kutu haline getirilir. Kutular dikişsiz ya da bantsız yapılabilir. Bu kutular yassı şekilde katlanarak sevk edilip, kullanılacağı zaman kurulup kutu şekline getirilebilir.

4- Sürgülü Tip Oluklu Mukavva Kutular: Farklı yönlerden birbirinin içi­ne geçebilen gömlek ve iç parçadan meydana gelir. Bu grup diğer kutular için dış gömlekleri de kapsar ve bu kutular yassı şekilde sevk edilip kullanılacağı zaman kutu haline getirilir.

5- Bükülmez Tip Oluklu Mukavva Kutular: İki ayrı uç parça ile katlanarak şekillendirilen gövdeden oluşan kutuları kutu haline getirmek için dikiş ya da benzeri bir işlem gerekir.

6- Nazır Yapıştırılmış Oluklu Mukavva Kutular: Dip yapıştırmalı kutu­lar olarak da adlandırılan bu kutular, yassı şekilde katlanarak sevk edilir ve yalnızca açılarak kullanılır.

Kutu Boyutları Ve En Ekonomik Boyut Seçimi

Kutuların boyutları içten içe ölçülen en, boy ve yükseklik ölçüleridir. Bi­rimi mm.'dir. Boy; kutu kapatıldığında tabanın uzun kenarıdır. En; kutu kapatıldığında tabanın kısa kenarıdır. Yükseklik; kutunun tabından tava­nına kadar iç kapakla arasındaki ölçüdür. Kulak, dikişli ya da yapıştırma­lı kutularda geniş ya da dar yüzün bir uzantısıdır. Kulak birleştirme; kutu hacim haline getirildiğinde, kulağın içten ya da dıştan kutunun karşı yü­züne bileştirilmesidir. Oluk yönü; oluklu mukavvanın üretimi sırasında makinedeki çıkış yönüne dik olan yönüdür. Oluklu mukavva kutuların boy, en ve yükseklikleri ambalaj üzerinde belirtilen değerlere + / - 3 mm. toleranslar içinde uygun olmalıdır.

En ekonomik kutu, 02.01 no'lu kutudur. Bu tip bir kutu; ham madde kullanımını en aza indirirken kapatılan hacmi de en üst seviyeye çıkartır. Aynı hacimli kutular için uzunluk, genişlik ve yükseklik bağlantısı, kulla­nılacak ham madde miktarıyla yakından ilgilidir. En az sarfiyatla en eko­nomik hacim elde etmek için oranlar; uzunluk (L), en (W), yükseklik (H) 2:1:2 şeklindedir. Kutu üretmek için kullanılan ham madde, kutu maliyetinin %70 - 80'i olduğundan en ekonomik kutuyu oluşturacak ve ham maddeden en ekonomik biçimde yararlanacak oranları belirlemek çok önemlidir. Diğer taraftan bir kutudaki ürünleri kolaylıkla sayabil­mek için genel eğilim 10 ve 10'un katları ürünleri ambalajlamak doğrul­tusunda olsa da, her bakımdan ekonomik bir kutu üretmek için 6 ve kat­ları ürünler ambalajlamak tercih edilmelidir. Genel anlamda bir kutu kullanım bakımından ekonomik olsa da baskı makinelerinin kapasitesi ve standart boyut bulunmaması nedeniyle toplam maliyet göz önüne alındığında daha pahalıya geldiği görülür, Eğer kutunun hacmi bilinmi­yor ise, ideal boyutlar monogramdan yararlanarak belirlenir. Kutu bo­yutlarının en ekonomik ilişkisi kutu tiplerine göre değişir.

En yaygın birleştirme biçimi kutu kurulduktan sonra suya dayanıklı bir tutkal ile yapıştırmak yoluyla gerçekleşir. Yapıştırmak için üst üste bin­dirilen kanatçığın kapatılması tutkal temas yüzeyinin her tarafına eşit olarak uygulanmak suretiyle gerçekleştirilir. Kulaklar, içten ya da dıştan yapıştırılabilir. Diğer bir birleştirme yöntemi zımbalamadır. Zımbalar arasındaki azami uzaklık 6,5 cm. kadar olmalıdır. Yapıştırılan kulağın her iki ucuna takviye için çift zımba uygulanır. Çift cidarlı oluklu mukav­va kutular yapıştırılmayıp zımbalanmalıdır. Üçüncü birleştirme yöntemi ise; bant ile yapıştırmaktır. Bu yöntem bugün Avrupa'da nadiren kullanılır. Kulaklar üst üste bindirilmesi gerekmediğinden ham maddeden bir oranda tasarruf sağlanır. Yapıştırma için kullanılan bandın kalitesi çok önemli olup tercihen elyaf ile takviye edilmiş bant kullanılmalıdır.

Oluklu Mukavva Kutu İçin Önemli Deneyler

Çatlama Gerilimi Deneyi (Mullen Deneyi): Küçük bir dairesel alana alanda bir delik açılana kadar basınç uygulamak koşuluyla yapılır. Deney sonuçları kg./cm² biriminden belirtilir. Dışarıya doğru bir iç basınç oluş­turan ve dolayısıyla kutunun içinde hareket ederek kutu duvarında bir ters basınç oluşturan maddeler içeren kutularda çatlama gerilimi çok da­ha yüksektir. Her ne kadar bu deney oluklu mukavva kutular için en çok bilinen ve uygulanan kalite belirteci olmasına karşın çatlama dayanıklılı­ğı kutunun istiflemeye karşı değil de düşmeye karşı dayanıklılığını göste­rir.

Delinme Deneyi: Bu deneyde bir sarkaca tutturulmuş sivri bir uç ile, kar­şısına gelen malzemenin delinme direncini gösterir. Sivri ucun tamamen deneğin içinden geçmesine yeterli olacak kuvvet yani oluklu mukavvayı delecek ya da bükecek kuvvet kg / cm² olarak ifade edilir. Delinme di­renci malzemenin sertliği katılığı ve mekanik dayanıklılığı ile ilintilidir. Bu deneyde alınan sonuç kutunun istifleme performansı ile ilgili olup birçok ambalaj spesifikasyonu oluşturulmasına yol açar.

Yatay Ezme Deneyi: Yatay ezme deneyi olukların sıkışmaya karşı daya­nıklılığını gösterir. Bu deney ile ilgili sonuçlar kg / cm² olarak ifade edi­lir.

Kenar Ezme Deneyi: Bu deneyde dikine yerleştirilmiş küçük bir oluklu ya da karton örneğini, sıkıştırmaya karşı dayanıklılığını ölçmek için kul­lanılır. Deneğin dayandığı kuvvet kg / cm olarak kaydedilir. Bu test oluk­lu mukavvaya uygulanan testlerin en pratik olanıdır. Çünkü malzemenin sertliğini yansıtır ve istifleme performansı ile yakından ilgilidir. Böyle ol­makla birlikte kalite spesifikasyonu oluşturmada o kadar sık kullanılmaz.

Diğer testler; olukların sertliği testi, dairesel ezme testi (astar ya da olukların sertliği), iğne nokta tutkal testi, kağıt ve kartonun su emme di­rencini ölçme testi.

Bu testler, ambalaj geliştirme prosesi için çok önemlidir ve genellikle malzeme ve kutu tedarik spesifikasyonlarına dahil edilirler . ABD'de ku­tuların temel spesifikasyonlara göre üretildiğini belgelemek için kutu üzerine etiket yapıştırılır. Bu uygulama ABD'de için zorunludur. Avru­pa'da ve ABD'de birçok kutular mevcut yasalara göre bir dizi standartla­ra bağlanır. Bu standartlar, genellikle kara yolları genel müdürlüğü, sa­nayi organizasyonları ve standartlar enstitüleri tarafından belirlenir. Ör­neğin Türk Standartları Enstitüsü'nün TS 1119 nolu standartlı oluklu mukavva kutuları kapsar. TS 1119'a yaş meyve, sebze ve çiçek taşımacılı­ğında kullanılan oluklu mukavva kutular ile mukavva kutular dahil değil­dir.

Oluklu Mukavva Kutu Sağlanmasında Belirlenmesi Gereken Temel Kriterler

· Kutu üreticisi ile kutu gereksinimi olan iki tarafında yakın işbirliği bir zorunluluktur.

· Ambalajlanacak ürünün biçimi, boyutu, birim kutu ağırlığı ile ürünün kentlisinin spesifik gereksinimleri belirlenmelidir.

· Oluklu mukavva üretimiyle ilgili temel bilgiler ve bu alanla ilgili geliş­
meler hakkında mutlaka bilgi sahibi olunmalıdır.

· Oluklu mukavva kutu siparişi veren firma üretimde kullandığı makine­ler, ham madde, üretim planları, kapasitesi gibi bilgilere sahip olunmalı.
Mümkün olan en iyi ham maddenin kullanıldığından emin olunmalıdır.

· Oluklu mukavvanın tipi, oluk şekli ve baz ağırlığı bilinmelidir.

· Üretilecek oluklu mukavva kutunun uluslararası standartlara göre tanımlanmış şekli, ilgili ölçüler ve bunların bir teknik .şekille belirlenmesi,
(özel işlemler, özel koşullar, boyut toleransları ve kutu taslağı üzerindeki
yarık ve çentiklerin özellikleri) çok önemlidir. Kutu tasarımında mutlaka
bir konuyla ilgili bir tasarımcının üzerinde çalışmasında yarar vardır. Ayrıca; yine kutu üzerinde havalandırma deliği açma, tasarım aşamasında yapılmalıdır. Çünkü doğru açılmamış delikler kutunun sağlamlığını etki­ler. Oluklu mukavva kutunuzu delikli olması zorunlu ise; oluklu mukav­va üreticisinden deliklerin mümkün okluğu kadar yüksekte ve zig zag şeklinde yapılmasını isteyiniz.

· Kutunun boyutu belirlenirken oluklu kutu üreticisinin oluklu levha boyutları bilinmeli ve kullanılacak levhadan en ekonomik olarak yararlanma şekli sonuna kadar tartışılmalı. Kutunun içine konulacak ürünü mümkün olduğu kadar sıkı sarmasıyla oluklu levhadan tasarruf edilebilir ve kutunun dayanıklılığı da arttırılabilir. Kutunun sağlamlığını etkileyecek teknik ayrıntılar bilinmelidir. Oluklu levha testi minimum değerleri (patlama direnci, delme deneyi ve titreşim ve düşme testi), kutu performansıyla ilgili bilgiler mutlaka kutu siparişi veren kişilerce üretici firmadan talep edilmeli.

· Farklı boyutlarda oluklu mukavva siparişinden kaçınılmalıdır.

· Oluklu mukavva kutunun boyutları palet boyutlarına mutlaka ayarlan­
malıdır. Burada yine uluslararası ve bölgesel standartları kullanmaya da
büyük yarar vardır. Oluklu mukavva kutu ile palet boyutları arasındaki
uyum her iki malzemede de tasarrufu yapılmasını gerçekleştirir.

· Kutunun üzerine uygulanacak baskıyla ilgili yönergeler çok önemlidir.
Kutu üzerinde aşırı baskı uygulamasından kaçınılmalıdır çünkü; basım
sırasında oluklar ezilip kutunun dayanıklılığını etkilenir. Kutu üzeri bas­ının sınırlı olması yararlıdır. Bunum yerine etiket yapıştırılması daha ve­rimlidir.

· Sipariş miktarı çok önemlidir. Pazarınızı tanımanız, stoklarınızı ayarlamanız, oluklu mukavva kutu sipariş miktarının tespit edilmesiyle yakından ilişkilidir. Burada en önemli noktalardan biri de sipariş miktarlarının fiyatı azaltıp azaltmayacağını üretici firma ile görüşmektir.

· Oluklu mukavva kutular paletlenmiş olarak kullanılacağı yere gelmeli.
Kutuların herhangi bir şekilde ambalajlama hatası yüzünden kesilmemiş ya da zedelenmemiş olması çok önemlidir.

· Kullanılmak üzere oluklu mukavvaların depolanmasında depolama koşullarına özen gösterilmeli. Doğrudan zeminine konulmamalı, kutuların
konulduğu yerde bir ızgara ya da palet olmalı ve depo %50 bağıl neme
sahip olmalıdır.