KARTON AMBALAJLAR

Özel Baskı sistemleri, geliştirilen koruyucu yapı ve katlama cihazları, karton ambalaj üreticilerini, yüksek teknolojiden yararlanırken gelenek­sel imajlarını korumalarını gerçekleştirdi. Karton kutular çok geniş bir kullanım alanına sahiptir. Kuru gıdadan, pastane, dondurma, toz deter­jandan, oyuncak, tekstil, saraciye ürünlerine kadar birçok ürünün ambalajı olarak karton kutu kullanılır. Karton kutular, çeşitli kalınlıkla karton kullanılarak üretilir. Karton kutu üretiminde kullanılacak kartonun seçi­mi yani kartonun gramajı ve özellikli olup olmaması, tümüyle içine ko­nulacak ürünün özelliğine göre yapılır.

Karton üretiminde teknolojik gelişmeler sonucu çok özel karton kutu üreticisine büyük olanaklar sunan kartonlar mevcut. Neme karşı direnç­li, kolay katlanabilir gıdaya uygun, ağartıcı kullanılmadan üretilmiş hat­ta PE, PP ya da PET film lamine edilmiş hazır kartonlar mevcut. Özel olarak yetiştirilmiş uzun elyaflı ağaçlar kullanılarak üretilen kartonlar, klasik kartonlardan daha düşük gramajlardadır. Örneğin normal 650 gr.'lık karton kullanılarak üretilen 3 kg.'lık deterjan kutuları, neme karşı direnç kazandırılmış 480 gr. karton kullanılarak da üretilir.

Karton kutu, yalnızca karton kullanılarak üretilmez. Kartonun tek başı­na sertlik, patlama, kopma, nem ve su bariyer değerlerinin yetmediği yerlerde yani içine konulacak ürünün özelliklerine göre karton ambalaj üretiminde kullanılan kartonlar, bazı özel işlemlere tabi tutulur. Bir baş­ka iç ambalajla desteklenebilir kullanılan karton emprenye ya da lamine edilir. Örneğin bir iç torba kullanılabilir, neme karşı dayanıklı olması için filmle kaplanabilir, mumlanabilir ya da astarlanabilir. Dondurulmuş gıda kutularının her iki tarafı PE'le kaplanır (laminasyon) Yine karto­nun neme karşı bariyer özelliği kazandırılması için kartonunun bir ya da iki tarafı mumlanabilir. Mumlu bir yüzeye baskı uygulanamadığı için mumlama daima baskı yapıldıktan sonra uygulanır Mumlu yüzeylere tut­kal da uygulanmaz, bunun için kulakların mumlanmadan kalması gere­kir. Ancak yeni tip mumlar kartonların ısıl olarak yapıştırılmasına ola­nak verir. Hotmelt (sıcak eriyik), tutkal kullanımı da mumlu yüzeylerin yapıştırılması için başka bir alternatif olabilir. Kartonların farklı tip plas­tik filmler ya da alüminyum folyo ile birleştirilmesi bir laminasyondur. Laminasyon yalnızca kartona arzu edilen bariyer özellikler kazandırılmak için kullanılmaz, dekoratif amaçlı laminasyon da uygulanır. Yine kartonun yüzey görünümünün geliştirilmesi için istenildiğinde vernik ve lak uygulanabilir, içindeki ürünün görünmesi için karton ambalajın üze­rine pencere açılabilir.

Kartonun diğer ambalaj malzemeleri ile beraber kullanımıyla üretilen karton kutuların kullanım alanları daha da genişler. Yağlı bir gıda ürü­nü, dondurulmuş bir deniz ürünü, hamur işi birçok dondurulmuş gıdalar, kombinasyonlu karton ambalajlar kullanılarak ambalajlanabilir. Sıvı ürünlerin ambalajlanmasında da kombinasyonlu karton kutulardan yararlanılır. Karton kutunun üretimine başlanmadan önce kutunun yapısı tasarlanır. Yapısal tasarım sonucu taslak (blank) olarak adlandırılan ya­tay konfigürasyon elde edilir. Bu taslak kesilir, pilyaj yapılır ve katlanıla­rak kutu oluşturulur. Taslakların karton plakası üzerine mümkün olduğu kadar az atık oluşturacak şekilde yerleşmesi önemlidir. Karton kutunun taşıyıcı katman (web) ve levha büyüklüğü üreticinin ve baskı yapılacak makinenin büyüklüğü, kapasitesiyle yakından ilgilidir. Bunlar standartlaştırılmamıştır.

Fırınlanabilir Karton Tepsiler: Fırınlanabilir karton tepsiler, 19701i yıl­lardan bu yana fırında ısıtılan ya da pişirilen ekonomik gıdalara artan ta­lep üzerine geliştirilip piyasaya sürüldü. Fırınlanabilir karton tepsiler, mikrodalga enerjiyi geçirecek şekilde üretilir. Bu kaplar aynı zamanda hem elektrik hem de likit gaz ile çalışan fırınlarda işlevlerini yerine geti­rirler, enerjiyi randımanlı şekilde kullanırlar. Benzer işleve sahip diğer metal tepsilerle bu ambalaj kıyaslandığında karton tepsiler daha az ener­ji tüketir. Çok renkli baskı uygulanarak servis tabağı görevini üstlenmesi amaçlanmıştır. Fırınlanabilir karton tepsiler, donmuş gıdalardan özel gı­dalar, ayak üstü yenen gıdalardan piknikte yenilen hazır gıdaların ve tatlıların ambalajı olarak kullanılır. Bu ambalajlar gıda dışında tıbbi ve çe­şitli sanayi ürünlerinin ambalajlanmasında da kullanılır.

Fırınlanabilir karton tepsiler iki çeşittir. Basınç ile şekillendirilmiş olan­lar ve katlanarak şekillendirilmiş olanlar. Bunlar farklı yöntemlerle üre­tilir ve müşteriye kısmen tamamlanmış olarak sevk edilir. Basınç ile şe­killendirilmiş tepsiler daha çok tanınıyor olup üç aşamada üretilir. Fırınlanabilen karton rulolar, önceden nemlendirilir ve sonra üzerlerine baskı uygulanır. Bu ıslak karton bir şekillendiriciden geçirilerek 3 boyutlu bir tepsiye dönüşür. Karton şekillendiriciye doğru beslendikçe ince iz yapılır (pilyaj uygulanır) sonra kesilerek taslak (blank) üretilir. Bu taslaklar (blanklar) kendi ağırlıkları ile kalıp presine beslenerek orada ısı ve ba­sınç ile tepsiye dönüştürülür. Tepsiler; yuvarlak, oval, kare, dikdörtgen ve özel bölmeli olarak üretilir. 50'den fazla değişik pres tepsiler piyasada mevcut. Bu tip tepsilerin kapakları ısıl olarak yapıştırılan film olabileceği gibi rijid malzemeden geçme kapaklı da olabilir.

Katlanabilen karton tepsiler katlanabilir karton kutular benzer yöntemle üretilir. Fırınlanabilir kartona genellikle ofset ya da rotogravür baskı uy­gulanır. Üretici daha sonra kesme kalıpları ile bunlara tepsi taslaklarına (blanklarına) dönüştürüp yassı durumda müşteriye gönderir. Tepsilerin kurulması ya ısıl yapıştırma ya da tutkallanarak yapılır. Katlanabilir tep­siler, genellikle dikdörtgen ya da kare şeklindedir ve çeşitli biçimlerde ve boyutlarda temin edilir. Bunların dondurulmuş gıda ambalajı olarak kul­lanımı yaygın. Katlanabilir tepsilerin dış tarafı genellikle kille kaplandı­ğından bunların üstüne çizim ve baskı uygulanması olasıdır. Mu özellik nedeniyle dış ambalaj gereksinimi ortadan kalkar.

Fırınlanabilir karton tepsilerde kullanılan karton sıradan olup esas ola­rak kendisine ısıya karşı dayanıklılık kazandıran ve aynı zamanda mikrodalga enerjiyi geçiren özel bir astardır. En çok kullanılan malzeme be­yazlatılmış sülfat kartonun SBS'nin beyaz ya da boyalı PET’in ekstrüzyonu ile kaplanmışıdır. Bu tip kartonlar 200° C’ye kadar ısıya dayanır ve pek çok gıda ile uyumludur. PET astar sürekli bir bariyer oluşturur ve gı­danın yağının ve suyunun bulunduğu ambalajdan sızmasını önler. SBS karton, birçok hazır gıda uygulamalarında ve hamur işi gıda ambalajla­rında kullanılır. Bu tip kaplara ısıl yapıştırma yoluyla çeşitli kapaklar ka­patılabilir.

Fırınlanabilir diğer bir tür astar da piyasada mevcut olmakla birlikte on­ların uygulama alanları daha sınırlıdır. Bu astarlara modifiye polyester ekstrüzyon astarlar ile akrilik ve akrilik silikon bileşimi astarlar dahildir. Bu astarlar birincil olarak fırın ürünlerinde yani kolay sıyrılıp çıkarmanın önemli olduğu durumlarda kullanılır. Ayrıca çeşitli gereksinimlere uy­gun fırınlanabilir astarlar da geliştirilmiştir. Fırınlanabilir karton tepsi üreticileri, SBS beyazlatılmış sülfat kartonunu hemen hemen bütün üre­timlerinde kullanırlar. Genellikle kil ile astarlanmış SBS katlanabilir tip tepsiler için kullanılır.

Karton Kutu Üretiminde Uygulanan Baskı Yöntemleri

Kutu üretiminde dört çeşit baskı uygulanır:

1- Ofset baskı, 2- Tipo baskı, 3- Flekso baskı, 4- Rotogravür (tifdruk)

baskı.

1- Ofset Baskı (Litografik Baskı): Ofset baskı, karton kutu üretiminde çok yaygın olarak kullanılır. Altı renge kadar baskı uygulamak olasıdır. Ofset baskıda baskı kalitesi çok yüksektir. 300.000 levhaya kadar baskı­lar için maliyeti de rekabete uygundur.

2-Tipo Baskı: Küçük üretimler için ekonomik bir seçenek oluşturan tipo baskı karton kutuların baskısında uygulanan en eski yöntemdir.

3- Flekso Baskı: Kısa süreli ve 1 ya da 2 renkli baskıya olanak verir.

4- Rotogravür Baskı: 6-8 renkli çok yüksek kaliteli baskı elde edilir. Ancak rotogravür pahalı bir baskı yöntemi olup uzun ve yüksek tirajlı kutu baskılarında ekonomik bir çözüm olabilir.

Karton Kutu Sağlanmasında Belirlenmesi Gereken Temel Kriterler

* Ambalajlanacak ürünün şekli, büyüklüğü, birim ağırlığı ve ürünün yapısı, gıda ise; özel gereksinimleri, ayrıntılı olarak bilinmelidir.

* Kutu üretiminde kullanılacak, ürünün özelliklerine göre seçilen kartonun özellikleri ( kaç gramdan hangi özelliklere sahip kartonla kutunun üretileceğinin tespit edilmesi).

* Kutu taslaklarının tipi, mümkünse ECMA Avrupa Kutu Üreticileri Derneği'nin kod numarası kullanılarak, ilgili ölçüler ayrıntılı bir teknik çizim üzerinde açıklanarak yapılması kutu üreticisinden istenmeli.

* Baskı yönergesi,

*Gereksinim duyulan miktar (karton kutular, ideal koşullar olan 20 - 25°
C ‘de %50 nem ortamında bile en fazla üç ay depolanabilir.