Ambalaj ve tasarım

Ambalajlama ve tasarım, çağdaş endüstriyel üretim ile içice bulunan olgulardır. Her endüstri kolunda büyük önem taşıyan tasarım çalışmaları ambalaj sektöründe de önemle üzerinde durulması gereken işlevleri üretici ve tüketici gereksinimleri bulundurularak yapılan teknik ve bilimsel çalışmalardır. Ambalajlama denilince yalnızca hammadde ve taşıma biçimleri anlaşılmamalıdır. Ambalaj endüstrisindeki çeşitli ürünler, malzemeler, üretim, dağıtım ve depolama yöntemleri, maliyet ve pazarlama etkenleri yanında bu etkenlerin ve yöntemlerin toplu olarak düşünülüp belli standartlar doğrultusunda en doğru işlevsellik, estetik ve sembolik etmenlerin bütünlüğü ambalaj tasarımı çalışmasını oluşturur.

İyi düşünülmeden tasarlanan bir ambalaj ürünün depolanma sırasında bozulmasına nakliyede çeşitli zararlara uğramasına, üzerinde kullanılan renk ve grafik işaretler, yanlış bildirimde bulunduğu için satışların düşmesine, kullanımı sırasında tüketiciye fiziksel ve ruhsal zararlar vermesine neden olmaktadır. Bu olumsuz yönleri önleyebilmek ambalaj sektörünün gelişmesi, sağlıklı, yeni ürünler vermesi, ancak tasarım olgusunun ambalaj endüstrisine tam anlamıyla girmesiyle olasıdır.

Günümüzde ciddi üreticiler, piyasa içinde bir ver edinebilmek için tüketiciye kaliteli ürünler sunmakla birlikte, nitelikli bir ambalaj ile ürününü daha kolay satabilmeyi düşünmektedir.

Bunun dışında kalanlar ise. ambalaj tasarımı konusunda yeterli titizliği göstere-bilmemektedirler.

Uzmanlık gerektiren ambalaj tasarımı yapılırken, baskı makinelerinin teknik nitelikleri, ambalaj içine konulacak ürün ve ambalajlamayı yapacak makinenin nitelikleri dikkate alınmalıdır.

Günümüz endüstrisinin gelişimini üretici ve özellikle tüketiciye verilen önem ile koşutluk göstermektedir. Dünyada, ambalaj endüstrisinde de üretici ve tüketici gereksinimleri göz önüne alınarak yapılan ürün gelişme ve tasarım çalışmalarıyla büyük gelişmeler sağlanmaktadır. Ülkemizde de ambalaj endüstrisinin sağlam temellere oturtularak gelişebilmesi, belli standartların geliştirilmesine, araştırmalara ve ancak tasarım olgusunun ambalaj endüstrisine tam anlamıyla yerleşmesine bağlıdır,

Ambalaj Tasarımı ve Önemi

Sanayileşmiş ülkelerde tüketicilerin bir malı satın alırken ambalajının çekiciliğine kapılarak tercihte bulundukları başlangıçta açıklanmıştı. Bu nedenle sanayileşmiş ülkelerde ambalaj tasarımı üzerinde önemle durulan bir konu halinde bulunduğundan bu ülkelerde süper marketlerin raflarında sergilenen ürünler ambalajlarının görünümü, çekiciliği. Rengi, biçimi, vs. yönlerinden adeta birbirleriyle yarışır durumdadır.

Ambalaj tasarımı sanayileşmiş Batı Avrupa ülkelerinde özel tasarım firmaları tarafından yapılmaktadır. Ayrıca işletmelerin kendi ambalaj danışmanları ve ambalaj mühendisleri bu konuda teknik açıdan gerekli konulan çözümlemektedir. Doğu bloğu ülkelerinde ise pazarda görülen bütün ambalajlar, devlete ait dizayn enstitüleri tarafından hazırlanmaktadır.

Ambalaj tasarımı yeterli teknik bilgi yanın da grafik sanat yeteneği, moda eğilimleri hakkında bilgi, hedef, pazarda rakip ürünlerin ambalaj durumu ve bu konudaki tüketici tercihleri, boyutlar ve etiketlemeyle ilgili kanun ve yönetmeliklerin bilinmesine ihtiyaç gösteren bir konudur. Ayrıca ülke içinde üretilen materyallerden amaca uygun olanların seçimi, taşıma şartlarına uygunlukları ve kullanılacak ambalaj makinelerin teminiyle ilgili koşulların da üzerinde durulmalıdır.

Ambalaj tasarımına başlarken tasarım ekibinin etkilendiği dış çevre tasarım ekibi ile tüketicinin ortak çevresi, hedef kitlenin beğeni ve beklentileri göz önünde bulundurulmalıdır; bunun yanında. Önceden yapılan ambalajların da eleştirel gözle sorgulanması tasarım için olumlu bir puan olacaktır.

Aşağıdaki hususlar göz önüne alındığında ambalaj tasarımının yalnızca reklamcılık kavramından yola çıkarak geliştirilmeyeceği acık şekilde görülebilir.

• Görsel iletişimle ilgili özel işlevlerine ilaveten, ambalajın kendi taleplerinden doğan ve yerine getirilmesi gereken bazı gereksinimler vardır.
• Ambalajın tasarımına başlamasından sonra erdirilmesi kadar oldukça uzun bir yol vardır. Çabuk verilen kararlar sonucunda yapılacak değişikliklerin ürüne zarar vermesi mümkündür ve maliyette azalma meydana gelse bile ürün ile markanın eşdeğerliliğini sürdürmesi de aksamaya uğrayabilir.
• Ambalajın uzun vadede tasarımı uzun vadeli marka ve ürün kavramına tekabül eder ve ürüne ilk biçim verilmesi için yeterlidir.

Ambalajı bir ürün tüketicisinin değerlendirme yapmasını sağlayacak olan ilk ilişkidir. Ürün ve ambalajı tarafından verilen mesaj bundan dolayı tüketicinin kendi yararını ürüne ve onun getireceği faydalar adapte etmesini sağlayan bir katalizördür. Ambalaj, kendi kendine hizmet ticaretinde yürütülen satış politikası ortamı olarak da özellikle önemlidir. Burada ürün kendi kendisini tanıtır. Satış ve pazarlama hizmetlerinin verme getirilmesi, ambalajdan talep edilir. Ambalajın kendisi de bir satıcıdır. Bir satıcı da diğerlerinin satın almasını sağlar. Tasarımın bu işlevi yerine getirmesi şarttır. Tasarım sadece çok güzel resimler çizmek değildir. Bir malın bütün iletişimsel özelliklerinin bir kombinasyonu olduğundan dolayı, ambalajın kendisi de bir ölçüde pazarlamacılık yapar.

Ürün ve ambalajla verilen faydalanma vaadi, büyük ölçüde tüketicinin değişen yaklaşımı ve kısmen de fiyatların karşılaştırılmasından dolayı, büyük önem kazanmaktadır ve gelecekte daha da önem kazanacaktır. Yeniden ele alma yeni bir düzenleme, hem de üretici hem de grafikler açısından gerekli olacaktır.

Ambalaj Tasarımında Şekli

Ambalajın şekline karar verirken üzerinde durulması gereken iki önemli konu vardır:

Ürünün Şekli ve Karakteri

Ürünün sıvı, katı, bölünmez, bölünebilir şekil verilebilir veya verilemez oluşuyla ilgilidir. Günlük ihtiyaç maddelerinin ambalajlanmasında ambalajlama masraflarını asgari tutabilmek için İçinde çok miktarda ürünün yer aldığı büyük ambalajlara yer verilmektedir.

Diğer taraftan lüks maddelerin ambalajlanmasında fanezi şekillere yer, dolayısıyla reklam kompatine ağırlık verilmektedir. Aynı şekilde sezonluk ürünlerin ambalajında özel şekillerin geliştirilmesi satışı arttırıcı bir rol oynamaktadır.

Çeşitli Ambalaj Malzemesinin Özellikleri

Belirli ambalaj malzemeleri, teknik özellikleri dolayısıyla belirli ürünlerin amba­lajlanmasında sürekli olarak kullanılmaktadır. Ancak bugünkü ambalaj tekniğinin hemen her materyale, arzu edilen hemen her şekli verebilecek seviyede olduğunu da belirtmeliyiz.

Ambalaj Tasarımında Resim

Görünen şeylerin diliyle bir düşüncenin direkt ve reel ifadesine görüntü denilmektedir. Bir ajansın yaratıcı daire müdürü olan Fewd la Dekeus'a göre: iyi bir resim iyi bir metin gibidir.

Ambalaj grafiği tasarımında resmin hedeflediği noktalar şunlardır:

• Tüketicinin ya da alıcının dikkatini çeker.
• Verilmek istenen düşünceyi çok çabuk açıklar.
• Muhatabın ürünle ilgilenmesini sağlar.
• Ürün hakkında tüketicinin ihtiyacı olun güvenin doğmasına yardımcı olur.

Kısaca ambalaj üzerindeki resimler iki grupta toplanabilir.

• El yapımı
• Fotoğraf

Ambalaj Tasarımının Fonksiyonu

Ambalaj tasarımı fonksiyonun alam son yıllarda o kadar büyüdü ki iki ya da üç yıl önce düşünülmeyen yeni yönler kazandı. 'Tasarımcıların kendileri kısa bir zaman önce şu anda girdikleri bir çok alam beklemişlerdi. Şu anda tasarımcılar direkt olarak yönetim, muhasebe, satış satın alma, mühendislik, üretim, pazar, araştırma daha doğrusu bütün bu alanlarda iç içe girmişlerdir. Paketlemenin bu döneminde ortaya çıkan değişimler tasarımcının yenmeye çalıştığı zorlukları sergilemektedir. Tasarımcının genişleyen katkıları günümüzün paketleme görüşünde kabul edilmektedir. Bu katkılar malzemede, paket yapımında, makine ve ticarette yaygın olarak bilinen gelişmelere şüphesiz ayak uyduruyor. Gerçekte, paketlemenin diğer alanlardaki gelişimler yüzünden paket tasarımı alam yeni aktivite alanlarına ulaşmaktadır.

Yüzey tasarımı, grafik ve paketin yapımı bir ürünün karlı bir şekilde satışını amaçlar ve bu da paket tasarımcılarının sorumlulukları olmuştur ve olmaya devam edecektir. Fakat tasarımcı şimdi işletmeden üretim işlerine kadar müşterisi ile bütünüyle iç içedir. Paketleme maliyeti, zaman, paket araştırması, pazarlama, özellikle tüm plastikler olmak üzere tüm yeni malzemeleri konusunda tam bir bilgi ve fiziksel olarak neyi başarabilecekleri, makinelerin kapasitelerini anlama ve hızlı araçlarla neyin üretilebileceği, bütün bunlar tasarımda dikkate alman noktalardır.

Günümüzün pazarlama görüşüne göre paket tasarımı programı malzeme seçimi, paketin yapısını saptama ve pazarlama hedeflerinin belirlenmesi gibi paket planlama ve geliştirme safhalarıyla iç içedir. Günümüzde dayanıklılığı eskisine göre çok daha kısa olan yeni son derece hızlı bir şekilde ortaya çıkıyor. Bu yüzden ekonomik avantaj sağlasın diye ürünü pazara sunmak için zaman çok önemlidir. Yeni bir ürün fikri ortaya atıldığı zaman bu ürünün pazara çıkarılacağı en uygun zamanı saptamak için tasarımcılar davet edilirler Tasarımcı ile beraber bir ürünün sıvı, katı, toz ya da hangi şekilde olacağına birlikte karar verilir. Bir yandan ürün geliştirilirken, bir yandan da tasarımcı müşteri ile beraber paketi geliştirir. Tasarımcıya yeni ürün için belirlenen amaçlar, ürünün nasıl bir pazara sunulacağı, paketleme işi için ayrılan maliyet, ürünün tahmini miktarı gibi bütün bilgiler aktarılır. Zaman tayin edilir. Amaç rekabet olaya karışmadan önce paketi pazara satışa hitap edecek şekilde bir bütünlük içinde sunmaktadır.

G.S.F. yayınlan Paket tasarımında kullanılacak ve hız kazandıracak araçları bilme önemli bir faktördür. Tasarımcı satış açısından arzu edilen fakat paketleme makinelerindeki kısıtlamalar yüzünden tasarımı güçleştirecek bir paket fikrini sunmaktan kaçınmak için müşterisinin makine kapasitesini tanımalıdır. Mühendislik bilgisi tasarımcıya tasarımın etkili bir şekilde gerçekleştirilmesi için değişik makine kullanmayı önerdiği durumlar olmuştur. Tasarımcıların yeni bir ürünün etkili ve ekonomik paketlemesini mümkün kılacak tamamıyla yeni paketleme hatları geliştirdikleri de bilinir.

İleriyi gören bir firma geliştirdiği yeni bir ürün için geniş çapta bir pazar araştırması yapar, paketi tasarlar ve üretici firmaya her şeyi paket halinde sunar. Bu. bir bütünlük imajı verir. Böyle bir bütünlük imajı veren program paket tasarımında başka bir safhayı kapsar. Burada tasarımcı firmanın toplumda iletişim planı, isim koyma ve grafiğe dayanan bir kişilik görüşünü inşa eder. Bu tür programlar şirketler için çok değerlidir, çünkü: ana bir şirketin her bir bölümü iç içe koyar yada tanımlar, ya da ana firmayı tanıtır.

Tasarımcı

• Paket tasarımı kim tarafından yapılır?
• Bağımsız bir tasarımcı veya tasarım şirketi
• Şirketin kendi tasarım veya sanat bölümü
• İsteyen başka bir firmanın tasarım bölümü tarafından yapılır.

Bunun yanı sıra paket tasarımı bir çok şirketlerde bir paketleme müdürü veya koordinatörü tarafından ele alınır. Bu kişiye ekseriya firmanın dış işleri, pazarlama, reklam ve paket üretimi bölümlerinden oluşan bir komite yardım eder. Komiteye bölüm temsilcileri tarafından yasal, satın alma, taşıma, ürün araştırma ve geliştirme ve benzer alanlarla -ilgili konularda destek verilir. Paket tasarımında bu yaklaşımlardan iki veya daha fazlası bir atada kullanılır. Ayrıca güzel sanatlar, fotoğrafçılık ve grafik sanatlarından uzmanlarda tasarımcı ya da tasarım bölümü tarafından bu safhaları görüşmek için listeye alınırlar.

Paketçinin paket tasarımı için kaynak seçiminde hangi yaklaşımı izleyeceği büyük bir oranda kendisinin özel ihtiyaçlarına bağlıdır. Son kararını vermeden önce ihtiyacının ne olduğunu iyice araştırmalıdır.

Tasarımın Temel Esasları

Bunlar şekil, dokuma, hacım, renk, baskı, plan ve paket kopyasıdır Tasarımcının işi bunları seçmek ve birleştirmektir: Bunu öyle bir şekilde yapmalıdır ki, paketin görüntüsü veya kişiliği malı karlı bir şekilde satabilmelidir. Bu bahsedilen tasarım noktalan doğru bir şekilde bir araya getirildiğinde yüksek satış hasılatları ortaya çıkarır. Fakat her zaman nevin en çok başarılı sonuç vereceği konusunda bir bilinmezlik söz konusudur.

Pazarlama yaşayan, nefes alan ve sürekli değişen bir alandır. Temel tasarım elementleri bilgisi, pazar araştırması ile birleştiğinde genelde doğru yöne götürür. Fakat müşterinin kendi pazarlama sezgisine dayanarak nihai paketi saptaması ve yeni bir ürün için başarılı olduğu durumlar da olmuştur. Aşırı araştırma bazen sonuç vermeyebilir.

Yeni bir paketi araştırma metodları arasında örnek alma pazar testi yapma, görüşme ve görsel etki yaratan tasarım, kopya ve renk saptaması için geliştirilen çeşitli mekanik araçlar vardır. Bunların herhangi yeni bir paket tasarımının etkililiğinin İyi bir göstergesidir. Fakat bir tasarının gerçek değeri ancak rakipleriyle beraber perakendesinin rafına yerleştirildikten sonra ortaya çıkar. Burada tüketici ya da alıcı paketin başarısını saptamada nihai karar verendir.

Kişilik (Identity)

Başarılı paket gerçekte ihtiyaca ettiği şekillerin iyi tanımlanmasıyla başlar ve biter. Paket şekli, ürün adı, çeşit adı, şirket adı, marka, sembol ve şirket renklerinin hepsi dikkat çekme, tanınma ve hatırlanmayı sağlamak için kullanılan önemli araçlardır. Bu elementlerin hangilerinin kullanılacağı, hangi kombinasyonda kullanılacağı bir çok faktöre dayanır. Bunların hepsi önceden saptanan pazarlama hedeflerine dayanır.

Ambalaj (Package Copy)

Ürünün başarısından paketin üzerindeki elementler içerisinde en büyük etkiyi paketin kendisi yapar. Paketin üzerindekiler günlük yaşantımızda en çok okunan şeydir ve reklam kadar etkilidir. Paket üzerindeki yazıların açıklığı ve okunaklı olması şarttır. Çünkü tüketicinin uygunsuz bir paket kopyasına göstereceği tepki satışın tekrarlanması kaybına neden olur. Her paketçi periyodik olarak paketini değerlendirmelidir. Böylece ürünün önceden tespit edilen pazarlama amaçlarına hizmet edip etmediğini öğrenebilir.

Resimleme

Ürünün yararına bir psikolojik ortam yaratmak için paket tasarımcısının yaratıcı kabiliyetinin girdiği alanlardan bir tanesidir. Kullanılan görsel malzeme alış - veriş yapan kişiyi satın alma veya reddetme konusunda etkiler. Renk ve yiyecek kaplarındaki iptali uç ısı özellik taşıyan fotoğraflar sayesinde başarılan etki iyi b ilinmektedir. Yine kozmetik paketleri üzerindeki ihtişamlı fotoğraflar da kadınlara ümit satmak için endüstrilerin kullanıldığı tekniklerdir.¹⁰³

Ambalaj Nasıl Tasarlanır ?

Paket üretimindeki diğer faktörler göz önünde bulundurulduğunda günümüzdeki milyar dolarlık tüketici ürünü imal eden şirketlerine paket tasarımı yapmak önemsiz gelebilir. Ancak profesyonel bir yaklaşım içinde tecrübeler bize bazı temel paketleme prensipleri göz ardı edilirse satışta başarı sağlayamayacağı ve başlıca başarısızlık nedeni olduğunu göstermektedir. Mühendislik bilgilerinin tek başına ortaya çıkaramayacağı sonuçlan elde etmek için yapılır paket tasarımı. Paket tasarımı ile elde edilen sonuçlar şunlardır:

• Tasarım ürüne bir kişilik kazandırır.
• Ürünün markasını tanıtır.
• Tüketicinin yararını Ön plana çıkarmaya yardımcı olur.

Ancak tasarımdaki en temel problem bu noktalan birbirinden ayrı değerlendire­bilmektir. Esasında bunların her biri kendine özgüdür ve malın satışının başarılı olmasında etkendir.

Herhangi bir tasarım projesinden anladığımız şey paketin neyi anlatmak istediğinin mümkün olan en keskin tanımını yapmaktır. Yapılan incelemelerden tasarımcının en önemli amacının bu Olduğu anlaşılıyor. Ürünün satışındaki başarı yapılan tanımın karakterine dayanır. Amaç ürünü pazarda en iyi göstermektir. Tüm bunlar her yeni paketleme projesini yaratıcı profesyonel tasarımcının heyecanlı bir iş haline getirir.

Grafik Tasarımı

Bu iki tasarım paketlemede karşılaşılan tasarım problemlerinin çoğunu kategorize etmek için yeterlidir. Fiziki tasarım pakette kullanılacak malzemelerin yapısal özelliklerini, şeklini ve türünü içerir. Ayrıca bu malzemelerin yapımında uygulanacak metotları ve üretim hattında bu malzemelerin nasıl ele alınacağını kapsar.

Grafik tasarım ise, daha genel paketleme problemlerini konu edinir. Bu sorunlar daha çok yüzey tasarımı ile ilgilidir. Ürünün ne olduğunu, karakterini ve faydalarını resim, kelimeler, semboller, renk, görüntü aracılığı ile anlatması gereken görsellik ile ilgili alanlarını kapsar.

Paket tasanın projelerinin çoğu bu iki tasarım türlerinden sadece birini, genellikle grafik tasarımı, gerektirse de bir çok tasarım projesi hem fiziki hem de grafik tasarımının aynı anda geliştirilmesini ister. Fakat konuyu basit bir hale getirmek için bunların her biri ayrı ayrı ele alınır. Pratikte ise bunları ayırmak mümkün değildir, çünkü paketin mesajını bir bütünlük içinde vermelidir. Bunun için yapı ve grafik tasarım ayrılmaz bir bütünlük oluşturur. Fiziki yapı, örneğin, ürünün kişiliği, karakterini veya hatta ürünü avantajların anlatan (örneğin şeffaf cam kullanarak ürünü sergileme) geleneksel grafik fonksiyonu temsil eder.

Grafik tasarım, grafik sanatlar eğitiminin devamlılığı içerisinde görme yanı etkili olan bir zihinsel uygulama sistemidir. Bir başka deyişle belli bir düzen içerisinde olayları zihinde algılayarak, tasarlamak ve bunu biçimlendirerek aktarmaktır diye de ifade edilir.

Gayet tabiidir ki. hiçbir .şey belirli bir zaman harcanmadan uygulanamaz. Bunun için bir zaman, bir süreç gereklidir.

Önce bir olayı veya bir nesneyi görmek, sonra zihinde algılamak, tasarlamak, ölçüp biçmek daha sonra yaratıcılık yeteneğiyle yoğrulup. şekil verilerek geniş düşünce içerisinde bir vere bir şeye aktarmak bir süreklilik ister.

İşte buna tasarımcılar süreç derler. Tasarımcılar bu süreç içerisinde kişilerden yaratıcı düşüncenin düzenli bir şekilde ilerlemesini isterler.

Amaçlan, bir olayı değişik yorumlarla en iyiye, karmaşadan arındırarak en basite indirerek anlamlı yolu bulup kesin çizgiye ulaşmaktır. Tabii ki bunda bilincin iyiyi, kötüyü saptayıp sorunun çözümünde istenen düzeye ulaşması gerekmektedir.

Yaratıcı aklındaki olguyu kağıda veya başka bir vere aktarma sürecinde, etrafında var olan bütün kaynak ve bulguları kullanmak, onlardan yararlanmak zorundadır. Bu kaynaklar söyle özetlenmiştir:

• Doğal çevremiz
• İnsanın ihtiyaçları ve istekleri
• İnsanın eğitimle olgunlaşma gücü
• Sezgi
• Bilim
• Kültür
• Madde ve imkanları
• Teknoloji ve imkanları
• İnsanın ürettiği her şey

Görüldüğü üzere tasarımın oluşması için belli bir düzen içerisinde süreklilik gerekir ve bu kaynakların bir araya gelmesiyle oluşur.

Grafik tasarımı, grafik sanatlarının Özgün baskı ve grafik tasarım diye ikiye ayrılan dallarından birisidir. Grafik tasarımında iletişim ve mesaj söz konusu olduğu gibi de iletişim aracı olarak yazı, resim ve fotoğraf kullanılır. Bunların yardımı i!e verilmek istene mesaj kitlelere iletilir. Bundan dolayı grafik tasarımı birçok dallara ayrılır.

Tasarımda Kısıtlamalar ve Zorluklar

Hemen hemen bütün paket tasarımı projelerinde ürünlerini paket içinde satan imalatçı bazı kısıtlamaları önceden saptar. Bunu yapmak mantıklı ve gereklidir çoğunlukta. Sık sık görülen en yaygın tasarım kısıtlamalarından bazı örnekler şunlardır.

• Standartları belirlenmiş kağıt kutular kullanılmalıdır. Sadece boyutları değişebilir.
• Belirlenen kap metal kutu olmalıdır ve konserve islerinde kullanılan standartlara uygun olmalıdır.
• Plastik ya da cam şişeler zaten bilinmektedir. Ancak etiketi geliştirmek gerekir.
• Etiketin şekil ve büyüklüğü de dahil mevcut olan tasanın formatına uygunluk esastır.

Bu türden kısıtlamalar sonucunda sadece grafik tasarım, tasarımcıya yaratıcılık fırsatı verir ve hatta bazen bu bile kısıtlanır.

Paketleyiciler kabul etmekten hoşlanmasalar da bu tür sınırlayıcı tanımlar gereksizdir ve paketleyicinin zararınadır. Bu yüzden bir tasarım projesi yapılırken hangi kısıtlamaların zorunlu olduğunu tespit etmek gerekir. Birçok tasarımcı su alanlarda özgür kalmak isteyecektir.

· Kabın yüksek veya genişlik ya da her ikisinin de oranlarını değiştirilmeye i/in verilmesi.

· Birbirinin verme geçebilen kayıt, folyo, film laminate gibi yumuşak malzeme seçme.

· Metal kutu. cam veya plastik şişe gibi katı kap malzemelerinin seçimi.

Tasarımcıya yaratıcılığı için ne kadar çok seçim verilirse, görünürde kısıtlı olan tasarım fırsatlarının çözümleri de o denli çok olur.

Tasarım Öncesi Dikkate Alınacak Hususlar

Tasarım öncesinde tasarımcının problemi tanımlaması esastır. Tasarımcı, tasarımın hitap edeceği tüketici pazarını yaş, sosyo ekonomik statü olası etnik kökenli tavır ve tasarım imajına yansıyacak bütün faktörleri tanımalıdır. Tasarımcının tasarımının tüketicinin dikkatini çekecek bir tarzda ve satın almasını sağlayacak satış şartlarını ve rekabeti bilmesi çok önemlidir. Bunu yapmak için tasarımcının pazar yerinde bizzat inceleme yapması, bulgularını dikkatle analiz etmesi ve sonra da etkili piyasada rekabet edecek tasarım fikirleri oluşturması gereklidir.

Ambalajın Dış Tasarımı

Tasarımcının bir nesil önceki sınırlı dünyasına karşın günümüzün teknolojisi ve malzemedeki çeşit tasarımcıya hemen hemen her türde ürün için sınırsız ve orijinal tasarımlar yaratmada özgürlük fırsatı veriyor. 60'lı yılların paketlemede açtığı çığır büyük ölçüde etkili olmadıysa da, tasarımcılara bir fikir verdi.

Günümüz tasarımcısı için mevcut olan çeşitli esnek film, folyolar, suda eriyen, sıcağa ve soğuğa dayanıklı malzemeler sert plastik veya camdan yapılmış kaplar, özle yapılmış kaplı kağıtları, boyalar ve basım teknikleri vardır.

Şüphesiz, koruma ve ürüne uygun olma ambalaj seçiminde göz önünde bulundu­rulacak en önemli şeylerdir. Bu .saptama ise esas olarak mühendislik ve teknik bir konudur ve tasarımcının esas görevini çok fazla etkilemez.

Öte yandan herhangi bir ambalajın pazarlama gücü ve zayıflığı tasarımcıyı doğrudan ilgilendirir. Ambalajların maliyeti fiyatı ile olan ilişkisi, rahatlık, estetik, büyüklük ve ağırlık gibi psikolojik faydalan ve son olarak da maliyetin psikolojik faktörlere göre önemi gözönünde bulundurulacak konulardır, Örneğin, cam kullanımı Yüksek kırılganlık ve taşımada ağırlık anlamına gelse de camın kazandırdığı güzellik ve satıştaki artışlar bunu dengeleyebilir,

Fiziksel ambalajlamanın mühendislik ve üretim yönü bu tartışmanın konusu dışında ise de alınacak birkaç önlem vardır.

• Tasarı inci maliyetin mi yoksa teknik problemleri mi?

Baskı malzemesinin varlığı, üretim malzemesi ve bütün bunların maliyete olan etkileri de dahil olmak üzere önerilen ambalajı mümkün kılıp kılamayacağını bilmelidir.

• Ambalaj paketlemenin şartlarına uygun mu?

Ambalajı oluşturacak, durduracak, kapatacak ve markalayacak makineler var mı. bunları gerçekleştirmenin maliyeti makul düzeylerde mî?

• Paket taşımada. Depolamada, yığmada, raflamada ve tüketici tarafından kullanımda sağlıklı ve uygun mu?
• Eğer genci maliyetler daha yüksek çıkarsa pazarlamadan alınacak bu maliyetleri dengeleyecek mi?

Fiziki Tasarımın Basamakları

Yeni bir bardak ya da plastik şişe gibi fiziki bir paket geleneksel kutu. kese ve ambalajlardan daha karmaşıktır. Böyle bir projedeki basamaklar şunlardır:

• Fikirleri iki boyutlu bir skeç formunda keşfetme ve geliştirme
• Daha iyi bir alternatif için bitirilmiş ürünün renkli hazırlanması
• İki veya üç görüşü üç boyutlu bir model olarak yaratma. Bu yapısal kopyalar lastik, seramik ya da tahta olarak önerilen paketlerin görüntüsünde olmalıdır.
• Önerilen modeller müşterinin değerlendirmesine sunulması. Bu aşamada en on yapılan tasarım seçilir veya değişiklik önerilir. Yine de tüketici tercih araştırası nihai secimde esastır.
• Bitirilmiş bir modelin (prototype) ve ön mühendislik çizimlerinin hazırlanışı, gerçek boyutlarda bir model çizilir. Buna prototype denilir. Model genellikle temiz cam veya plastik içinde sunulur. Eğer tasarım projesi yeni cam veya plastik şekli kapsamıyorsa, bu aşama basitleşir. çünkü kutu, katlanabilir mukavva ya da küçülebilir paketlerin yapımı daha az mühendislik bilgisi gerektirir.
• Mühendislik çizimlerin hazırlanması ve üretimi ve doldurma testleri için kalıp oluşturulması. Eğer testler tasarımın hatalı olduğunu ortaya çıkarırsa, kalıp değiştirilir ve yenisi yapılıp test edilir. Eğer pazarda test planlanıyorsa, bu kalıp gerekli kısa vadeli üretimde kullanılabilir.
• Müşterinin modeli onaylaması ve ticari üretim için kalıp üretmesi.

Grafik

Eğer bir tasarım projesi hem fiziki tasarım ve hem de grafik tasarımı gerektiriyorsa, grafik fikrinin gelişimi bütün bir imaj için fiziki tasarımın gelişimiyle birlikte gitmelidir.

Eğer fiziki tasarım gerekmiyorsa, grafik geliştirme basitleştirilir ama yine de öngörülen kabın fiziksel özellikleriyle bütünleşmeyi gerektirir. Paketin satılacağı yarış ve fiziki şartlardan emin olmak için tasarım öncesi pazar araştırmalarına önem verilmelidir. Araştırmada normal raf, kılıf ya da sergileme pozisyonunun incelenmesi, paketlerin, yığılımı, rekabet koşullarında baskın gelen renkler ve paket tipleri, alıcının paketi görebileceği göz hizası, rekabetin etkililiği gibi bir çok faktör tasarıyı geliştirmek için göz Önünde bulundurulur.

Grafik Tasarımın Basamakları

Grafik tasarımı projesinde markanın paketin genel tasarımı ile uyumu her zaman önemlidir. Eğer proje yeni bir marka gelişimi ile ilgili ise veya eski bir markanın yeniden tasarımını içeriyorsa, tasarım projesi özel bir boyut kazanır. Marka tasarımı ise diğer önemli bir konudur ve paket tasarımı konusunun dışındadır.

Grafik tasarımının normal aşamaları şunlardır :

• Fikir edinmek ve genel bir imaj için taslak hazırlanması. Bunun için kaç renk kullanılacağı, genel görüntüye en uygun düşen malzemelerin ne olacağı ve üretim metodları göz önünde bulundurulur. Bu aşamadaki temel konular resim kutlanılıp kullanılmayacağı, eğer kullanılacaksa türü; çizim veya fotoğraf, teşhir yüzeyinin ne kadarının ürün resmine ve açıklamasına ayrılacağı, götü:! tasarıma uygunluk ve okunaklı olması için gereken harf dizimi ve basımı gibi konular üzerinde düşünülür.

Renk secimi tasarımın genel görüntüsünü değiştirmek gibi görsel etkisi ve orijinal gücü bakımından ayrıca düşünülmesi gereken bir konudur. Renk değerlendirmesi gerçek perakende satış ortamında yapılmalıdır. Rekabet ortamında renklerin nasıl ortaya çıktığı, teshirdeki görünüm ve ışığın bunları nasıl etkilediği gibi konular tespit edilir.

Kullanılan renk, paketin malzemesi, etiketi, marka baskısı, fotoğraf ve resmi dahil her türlü fiziksel görüntüsünü etkiler. Ürünün paket içinden görünmesinin gerekli olup olmadığı, arzu edilip edilmediği veya mümkün olup olmadığı konusunda karar verilmelidir. Plastik ambalajlan, şişeler paket içi görüntüsünü eskiden olduğundan daha pratik, istenilen hale sokmuştu. Bazı durumlarda da şeffaf olmayan paketlerde görüntü için kısmi açıklık bırakılabilir.

• Tercihler belirlendikten sonra üç boyutlu renkli maketin hazırlanması. Grafik tasarımlar üç boyutlu hale getirilinceye kadar tam olarak değerlendirilemezler. Bu yüzden bu aşamada renk grafikleri ile tamamlanmış fiziksel boş paket modelleri yapılmalıdır. Bu modeller projeye uygun herhangi bir malzemeden yapılabilir. Kağıt, plastik cam veya tahta bunlardan bazılarıdır.
• Modellerin müşterinin değerlendirmesine sunulması: Yapılan örneklerden tercih edilen tasarımlar gerçek satış şartlarında rakipleriyle kıyaslanması ve tüketicinin tercihinin denenmesi.
• Satış raflarında ve tüketicinin tercihinden yola çıkarak saptanan zayıf noktalan düzeltmek için gereken değişiklikleri yaparak onaylanan tasarımın renk kompozisyonunun hazırlanışı.
• Mekanik çizimlerin ve son seklini almış resim ve fotoğrafın nihai üretim için hazırlanması. Mekanikler tasarımın yapılacağı ve baskı işleminin malzemesinin türünü önceden tahmin etmelidirler. Örneğin film üzerine yapılan ilexographic baskı, kağıt, folyo ve metal kutu üzerine yapılan ofset veya gravür baskıdan tamamen farklıdır.

Zaman Çizelgesi

Zaman paket tasarımında daima esastır. Zaman baskısı günümü/ün hızla değişen pazar şartlarını karşılamak için gittikçe artmaktadır. Son zamanlarda değişik endüstrilerde yapılan tasarım programlarının analizi çoğu aşağıdaki üç zaman tablosunu kapsadığını göstermektedir.

1 - 2 ay komplikasyonsuz grafik tasarımı projeleri

2 - 3 ay normal dış tasarım projesi

6 -12 ay veya üzeri kabın şeklini içerene dış tasarım.

Ambalaj Baskısının ABC'si

Paketleme alanında eskiden beri kullanılan fakat sürekli gelişen grafik liretim teknikleri vardır. Hetterpress, ofset, gravür, fexograthy ve screen (tarama). Ayrıca Letterset, höt Stamping (sıcak mühür) basımı yapılmış tasarımların transferi ve elektrostatic baskı gibi daha modern ve Özel işlemler de vardır. Bu teknikler, paket tasarımı alanında yeni eğilimler ve gelişmelerdir.

Bazı Temel Teknik Bilgiler

Verilmek istenen imaj veya tür baskıda kullanılacak alet tarafından oldukça etkilenir. Ayrıca kullanılan mürekkep miktarı çeşitli yollarla düzenlenebilir. Letterpress, flexografı ve gravür.

Harf Basımı (Letterpress)

İlk aşama çizim kopyasının fotografık negatiflerini yapmaktan ibarettir. Çizim fotoğraflanır, fakat renk imajı çeşitli büyüklükteki noktalara ayırmak için yarım ton bir perde gerektirir. Böylece ton varyasyonu ortaya çıkar. Noktaların büyük olduğu yerler en koyu ve küçük olduğu yerlerde en açıktır. Banyosu yapılmış kimyevi maddelerle ışığa karşı hassaslaştırılmış parlatılmış bir metal levha vakum baskı çerçevesinde cam levhaların altına yerleştirilir. Güçlü lambalardan gel en ışıklar negatifin ışık alanı ve karanlık yerlerinden geçirilerek levha üzerinde kimyasal reaksiyon meydana getirir ve levhayı asitte yıkandığında mürekkebi taşıyacak bölgelerde aşınmaya dirençli hale getirir. Çoğaltılmış levhalar ekseriye kullanılır eğer aynı zamanda birden fazla levha basımı yapılacaksa.

Ofset Litografi

Burada araç, harf baskısındakine benzerdir. Fakat malzemeler farklıdır: Negatifler kazılarak yapılan harf baskısındaki gibi kullanılabilir, yada pozitifler baskı levhalarına resimleri foto mekanik olarak geçirmede kullanılır. Levha üzerinde resimler art arda çoğaltılır.

Gravür

Bu bir baskı işlemidir. Değişen katılıktaki sıvı mürekkep direkt olarak uygulandığı kopyanın tonal değerleri ile ilgilidir. Hücreler fotografık olarak bakır silindirlere çıkarılır. Bu aside dirençli jelatin, karbon, rotofilm veya diğer fotoğrafa duyarlı tabakalar kullanılarak yapılır. Transfer edilecek fotoğratik imaj alınır ya ekranda ya da fil çıkış ünitelerinde renk ayrımı işlemi yapılır. Yapılırken kullanılan aletin (levhanın) bazı kısımları fiziksel ve boyasal olarak mürekkep akıtma cihazı ile temas ettirilmez. Letterpress ve flexography de ise levhanın baskıda kullanılacak yerleri yükseltilir ki mürekkep silindirleri İle temas edebilsin. Gravürde mürekkep alttaki ceplere verilirken üst yüzeyde kalan mürekkep bir bıçak kenarı ile çıkarılır.

Ofset litografide levhanın hangi kısımlarının mürekkep olacağı ve hangi kısımlarının almayacağım ayarlamak için fizyo kimyasal bir prensip kullanılır; Levha öyle bir işlemden geçirilir ki su ile ıslatılan yerleri mürekkebi iterken kuru olan kısımlar mürekkebi alır. Levha üzerinde oluşan resmi kauçuk bir battaniye üzerine ya da lastikle örtülü bir silindir üzerine çıkarılır.

Elek basımda (Screen baskısında) tel veya bez gibi bir araç kullanılır. Ağdaki deliklerden bazıları tamamen ya da kısmen kapatılırken bazdan açık bırakılır. Mürekkep veya boya su deliklerden geçirilerek baskı yapılacak yüz ey üzerinde delikli (senciled) bir şekil meydana getirilir.

Bir baskı aracı meydana getirmek için fotoğraf kullanılır. Bu levha yerine geçer. Fotoğraf mürekkebi basım yüzeyine öyle bir şekilde uygular ki istenilen bir konu ya da sanatın kopyası ortaya çıkar. Fotoğrafçı film veya negatifler üzerinde ton değerleri ortaya çıkartmak için ışık huzmeler kullanılır. Negatif üzerinde oluşan karanlık ve parlak bölgeler orijinalinin tersidir.

Yani sanat kopyasının ışıklı alanları negatif üzerinde karanlıktır. Işık negatiften geçerek baskı levhasındaki hassas yüzeye çarptığında yeniden karanlık ve parlak tonların şekillerini tersine çevirir ve orijinal imajın tonlarını çoğaltır.

Bu teknikte mürekkep hızla kurur ve böylece bir seferde ofset ya da kirlenme tehlikesi olmaksızın bir çok baskıyı mümkün kılar. Yüksek kaliteli uzun baskı istendiğinde, gravürün tatmin edici olduğu söylenir Gravür ayrıca grafik tasarımlara büyük bir serbestliğe izin verir. Özellikle detaylı ince çizimlerde ya da renkli resimlerin yapılmasında iyi sonuçlar verir. Yeni kopya ya da tasarıda değişiklik gerekirse, yeni silindirler yapılmalıdır.

Fleksografy

Bu işlem harf baskısına benzer Ancak iki önemli farklılık vardır:

• Metal yerine kauçuk ya da alastomeric levhalar kullanılır.
• Bir çok durumlarda uçucu bir mürekkep sistemi kullanılır.

Flexografi yaygın olarak şeffaf film, folyo, kağıt, karton ve oluklu kağıt baskısında kullanılır. Levhaların tabiatı ve mürekkeplerin türü fıexografiyi parlak renkli geniş alanlar basmak için oldukça etkili kılar.

Tonlamalar için kaba bir Benday eleği, renk tonu işlemleri kullanılabilir. Flexografınin diğer özellikleri arasında levhanın düşük maliyetli olması ve baskı sırasında istenirse değişikli yapabilme imkanı vermesidir.