OLUKLU MUKAVVA KUTULAR

Oluklu mukavva kutular, en yaygın kullanıma sahip ambalaj malzemesi olup, lineer denilen iki dış kağıt ve ondüle denilen bir ara kağıttan oluşan oluklu mukavvadan üretilen içindeki ürünü koruyan taşıyan ve satılmasına yardımcı olan ambalajlardır. Dış ambalaj olarak adlandırılan oluklu mukavva kutular; dağıtım sistemlerinde, deniz ve hava taşımacılığına uygun ambalajlardır. Özel gereksinimlere uygun olarak kaplamı kullanılarak da üretilirler. Oluklu mukavva kutular içlerine konulan ürü­nü korumadaki üstünlükleri, üzerlerine baskı yapılabilmesi, hafif oluşları nedeniyle değişik amaçlarla kullanılır. Oluklu mukavva kutular, kulla­nımlarına bağlı olarak iki ana gruba ayrılır. Buna son yıllarda oluklu mu­kavva kutuların, marketlerde teşhir standı olarak kullanılmasını örnek olarak verebiliriz.

Oluklu Mukavva Üretiminde Kullanılan Kağıtlar

Oluklu mukavva, iç ve dış yüzde olukluda (ondülede) kullanılan kayıt cins ve ağırlıklarına göre, çeşitli spesifikasyon ve gramajlarda üretilir.

Bunlardan

Liner: Oluklu mukavvaların dış yüzeylerinde kullanılan perdahlı kağıt.

Kraft liner: Yumuşak ağaçtan elde edilen hamurun sülfat ya da alkalin prosesi işlenmesiyle elde edilir. Oluklu mukavva üretiminde iç ve dış astar olarak kullanılır. Doğal renkleri kahverengi olan kraft lineer kağıtlar, kısmen ya da tamamen beyazlatılabilir. Ancak herhangi bir beyazlatma yöntemi astarın dayanıklılığını %5 - 10 arası azaltır.

Test Liner: Kısmi selüloz ve atık kağıt elyafı ile üretilen oluklu mukavva kağıdıdır. Yine oluklu mukavva üretiminde iç ve dış astar olarak, test lineer kağıtlar da kullanılabilir. Ancak oluklu mukavva kutu astarı olarak ge­ri dönüştürülmüş kağıt elyafı kullanımı kutunun dayanıklılığını özellikle tropik koşullarda, büyük ölçüde azaltır. Eğer test liner kağıtlar yüksek kaliteli seçilmiş atıklardan üretilir ve üzerini boyanırsa ortaya imitasyon kraft olarak adlandırılan mükemmel dayanıklılığı olan kağıtlar çıkar.

Test lineer ile karft lineer aynı özellikte değildir. Test lineer, üzerindeki çok küçük siyah noktalar ile kraft lineerden ayrılır.

Oluklu mukavvanın iki yüzü arasında kalan kısım ondüle kısmıdır. En iyi kalite olarak yapraklarını döken ağaçların kısa elyafından özel bir pişir­me yöntemi ile kağıt hamuru elde etmek suretiyle üretilir. Böyle elde edilen oluklara "yarı kimyasal oluk" denir ve çok az miktarda temiz kraft atığı içerir. Ondüle malzemesi yapımında saman kağıdı da kullanılır.

Olukluların büyük bir bölümü atık kağıtlardan üretilir ve eğer en son teknolojiden yararlanılarak kimyasal işlemlerde üretilmemiş ise; kalitesi, yarı kimyasal oluklardan çok daha düşüktür. Yarı kimyasal olukların standart baz ağırlığı 112, 127 ya da 150 gr / m² 'dir.

En iyi oluklu mukavva kutu, kutunun iç ve dış yüzeyine temel ağırlığı ay­nı olan kağıt astarlanarak ekle edilir.

Oluklu mukavva üretiminde kullanılan temel bir ham madde de kağıtları bir arada tutacak tutkaldır. Oluklu mukavva kutunun üretim hataları arasında tutkalın tam ve yeterli uygulanmaması, en göze çarpan kusur­lardandır. Oluklu mukavva kutu üretiminde önceleri adheziv olarak kul­lanılan sodyum silikatın yerini artık çeşitli nişastalar ve özellikle mısır nişastası alır. Bu adhezivin tropik koşullara direncini attırmak için ise çe­şitli kimyevi maddeler katılabilir.

Oluklu mukavva kutuların tasarımında, gerekli basınç direncine erişmek için, kağıtların çeşitli özelliklerinden yararlanılır. İki tabaka kağıt arasın­daki ondülenin biçimi, bitmiş kutuya yukarıdan aşağıya sertlik veya dayanıklılık kazandırır. Olukların dışındaki değişkenler ( ondülenin dalga cinsi,) oluklu materyalin kat adeti, ondüle atleti ve taşıyıcı yapının konu­mudur. Islak ambalajlama durumunda daha fazla dayanıklılık sağlamak için oluklu mukavva kutuların bazıları wakslanabilir ya da kimyasal işlem görebilirler; hatta kağıdın içine lifler dokunabilir.

Oluklu mukavva, iç ve dış yüzde olukluda (ondülede) kullanılan kağıt cins ve ağırlıklarına göre, çeşitli spesifikasyon ve gramajlarda üretilir.

Oluk Tipleri

Oluklu mukavva üretiminde yararlanılan 5 tip oluk tipi vardır. Bunlar; A, B, C, E, K harfleriyle tanımlanır.

A Dalga (İri Dalga) : Taşıyıcı olmayan ürünlerin ambalajlanmasında ve birçok sıra üst üste istiflenecek ambalajların yapımında; yastık görevi yapmaları ve çok emici olmaları nedeniyle de ara bölme, takviye vb. mal­zemenin yapımında başarıyla kullanılır. A tipi oluklu mukavva en iyi alt ve üst sıkıştırma dayanıklılığı sergiler. Sebze ve meyve kutularının üretiminde kullanılır.

B Dalga (İnce Dalga) : Oluk yüksekliklerinin ve dalga aralıklarının az ol­ması nedeniyle yüzey ezilmesine karsı diğerlerinden daha dayanıklı olan B dalga diğerlerine baskıya daha uygun yüzeye sahiptir.

C Dalga (Orta Dalga) : C tip, A tipi gibi en iyi alt ve üst sıkıştırma daya­nıklılığı sergiler.

E Dalga (Mikro Dalga): İnce bir dalga olan E dalga oluklular; dayanık­sız tüketim malları ve hediyelik ambalajlar için üretilir.

K Dalga (Çok İri Dalga)

Oluklu Mukavva Tipleri

Oluklu mukavva kutu üretiminde dört tip oluklu mukavva kullanılır.

Tek Yüzlü Oluklu Mukavva: Bu malzeme, sargılama, sıkıştırma, ya da yastıklama amacıyla kullanır.

Tek Dalga Oluklu Mukavva : İç, dış ve oluklu tabakası olmak üzere üç kat kağıttan oluşan oluklu mukavva.

Cilt Dalga Oluklu Mukavva : A + B, A + C, B + E, B + C, gibi ikili kombi­nasyonla üretilir. Güçlü olmaları nedeniyle büyük yük taşıyabilir, üst üste istiflenmeye çok uygundur, teleskopik kutu yapımında ya da dökme ambalajı olarak kullanılır.

Üç Dalga Oluklu Mukavva : A + B + E, B+A + C gibi kombinasyonlarla üretilir. Hacimli ve çok ağır ürünlerin taşınmasında kullanılır.

Oluklu Mukavva Kutular Üretim Şekline Göre Altıya Ayrılır:

1-Yarıklı Tip Oluklu Mukavva Kutular: Alt ve üst kapakları ana gövde­ye birleşik, tek parça oluklu mukavvadan oluşan, kulakları yapıştırılmış, dikilmiş ya da bantla birleştirilmiştir.

2- Geçmeli Tip Oluklu Mukavva Kutular: Bir ana gövde ile geçmeli olarak çalışan alt ve üst kapaklardan oluşan kutulardır.

3- Katlamalı Tip Oluklu Mukavva Kutular: Katlamalı tip oluklu mukavva kutular, genellikle, yalnızca bir parça levhadan oluşur. Kutunun altı; iki ya da tüm yan duvarları katlanarak kutu haline getirilir. Kutular dikişsiz ya da bantsız yapılabilir. Bu kutular yassı şekilde katlanarak sevk edilip, kullanılacağı zaman kurulup kutu şekline getirilebilir.

4- Sürgülü Tip Oluklu Mukavva Kutular: Farklı yönlerden birbirinin içi­ne geçebilen gömlek ve iç parçadan meydana gelir. Bu grup diğer kutular için dış gömlekleri de kapsar ve bu kutular yassı şekilde sevk edilip kullanılacağı zaman kutu haline getirilir.

5- Bükülmez Tip Oluklu Mukavva Kutular: İki ayrı uç parça ile katlanarak şekillendirilen gövdeden oluşan kutuları kutu haline getirmek için dikiş ya da benzeri bir işlem gerekir.

6- Nazır Yapıştırılmış Oluklu Mukavva Kutular: Dip yapıştırmalı kutu­lar olarak da adlandırılan bu kutular, yassı şekilde katlanarak sevk edilir ve yalnızca açılarak kullanılır.

Kutu Boyutları Ve En Ekonomik Boyut Seçimi

Kutuların boyutları içten içe ölçülen en, boy ve yükseklik ölçüleridir. Bi­rimi mm.'dir. Boy; kutu kapatıldığında tabanın uzun kenarıdır. En; kutu kapatıldığında tabanın kısa kenarıdır. Yükseklik; kutunun tabından tava­nına kadar iç kapakla arasındaki ölçüdür. Kulak, dikişli ya da yapıştırma­lı kutularda geniş ya da dar yüzün bir uzantısıdır. Kulak birleştirme; kutu hacim haline getirildiğinde, kulağın içten ya da dıştan kutunun karşı yü­züne bileştirilmesidir. Oluk yönü; oluklu mukavvanın üretimi sırasında makinedeki çıkış yönüne dik olan yönüdür. Oluklu mukavva kutuların boy, en ve yükseklikleri ambalaj üzerinde belirtilen değerlere + / - 3 mm. toleranslar içinde uygun olmalıdır.

En ekonomik kutu, 02.01 no'lu kutudur. Bu tip bir kutu; ham madde kullanımını en aza indirirken kapatılan hacmi de en üst seviyeye çıkartır. Aynı hacimli kutular için uzunluk, genişlik ve yükseklik bağlantısı, kulla­nılacak ham madde miktarıyla yakından ilgilidir. En az sarfiyatla en eko­nomik hacim elde etmek için oranlar; uzunluk (L), en (W), yükseklik (H) 2:1:2 şeklindedir. Kutu üretmek için kullanılan ham madde, kutu maliyetinin %70 - 80'i olduğundan en ekonomik kutuyu oluşturacak ve ham maddeden en ekonomik biçimde yararlanacak oranları belirlemek çok önemlidir. Diğer taraftan bir kutudaki ürünleri kolaylıkla sayabil­mek için genel eğilim 10 ve 10'un katları ürünleri ambalajlamak doğrul­tusunda olsa da, her bakımdan ekonomik bir kutu üretmek için 6 ve kat­ları ürünler ambalajlamak tercih edilmelidir. Genel anlamda bir kutu kullanım bakımından ekonomik olsa da baskı makinelerinin kapasitesi ve standart boyut bulunmaması nedeniyle toplam maliyet göz önüne alındığında daha pahalıya geldiği görülür, Eğer kutunun hacmi bilinmi­yor ise, ideal boyutlar monogramdan yararlanarak belirlenir. Kutu bo­yutlarının en ekonomik ilişkisi kutu tiplerine göre değişir.

En yaygın birleştirme biçimi kutu kurulduktan sonra suya dayanıklı bir tutkal ile yapıştırmak yoluyla gerçekleşir. Yapıştırmak için üst üste bin­dirilen kanatçığın kapatılması tutkal temas yüzeyinin her tarafına eşit olarak uygulanmak suretiyle gerçekleştirilir. Kulaklar, içten ya da dıştan yapıştırılabilir. Diğer bir birleştirme yöntemi zımbalamadır. Zımbalar arasındaki azami uzaklık 6,5 cm. kadar olmalıdır. Yapıştırılan kulağın her iki ucuna takviye için çift zımba uygulanır. Çift cidarlı oluklu mukav­va kutular yapıştırılmayıp zımbalanmalıdır. Üçüncü birleştirme yöntemi ise; bant ile yapıştırmaktır. Bu yöntem bugün Avrupa'da nadiren kullanılır. Kulaklar üst üste bindirilmesi gerekmediğinden ham maddeden bir oranda tasarruf sağlanır. Yapıştırma için kullanılan bandın kalitesi çok önemli olup tercihen elyaf ile takviye edilmiş bant kullanılmalıdır.

Oluklu Mukavva Kutu İçin Önemli Deneyler

Çatlama Gerilimi Deneyi (Mullen Deneyi): Küçük bir dairesel alana alanda bir delik açılana kadar basınç uygulamak koşuluyla yapılır. Deney sonuçları kg./cm² biriminden belirtilir. Dışarıya doğru bir iç basınç oluş­turan ve dolayısıyla kutunun içinde hareket ederek kutu duvarında bir ters basınç oluşturan maddeler içeren kutularda çatlama gerilimi çok da­ha yüksektir. Her ne kadar bu deney oluklu mukavva kutular için en çok bilinen ve uygulanan kalite belirteci olmasına karşın çatlama dayanıklılı­ğı kutunun istiflemeye karşı değil de düşmeye karşı dayanıklılığını göste­rir.

Delinme Deneyi: Bu deneyde bir sarkaca tutturulmuş sivri bir uç ile, kar­şısına gelen malzemenin delinme direncini gösterir. Sivri ucun tamamen deneğin içinden geçmesine yeterli olacak kuvvet yani oluklu mukavvayı delecek ya da bükecek kuvvet kg / cm² olarak ifade edilir. Delinme di­renci malzemenin sertliği katılığı ve mekanik dayanıklılığı ile ilintilidir. Bu deneyde alınan sonuç kutunun istifleme performansı ile ilgili olup birçok ambalaj spesifikasyonu oluşturulmasına yol açar.

Yatay Ezme Deneyi: Yatay ezme deneyi olukların sıkışmaya karşı daya­nıklılığını gösterir. Bu deney ile ilgili sonuçlar kg / cm² olarak ifade edi­lir.

Kenar Ezme Deneyi: Bu deneyde dikine yerleştirilmiş küçük bir oluklu ya da karton örneğini, sıkıştırmaya karşı dayanıklılığını ölçmek için kul­lanılır. Deneğin dayandığı kuvvet kg / cm olarak kaydedilir. Bu test oluk­lu mukavvaya uygulanan testlerin en pratik olanıdır. Çünkü malzemenin sertliğini yansıtır ve istifleme performansı ile yakından ilgilidir. Böyle ol­makla birlikte kalite spesifikasyonu oluşturmada o kadar sık kullanılmaz.

Diğer testler; olukların sertliği testi, dairesel ezme testi (astar ya da olukların sertliği), iğne nokta tutkal testi, kağıt ve kartonun su emme di­rencini ölçme testi.

Bu testler, ambalaj geliştirme prosesi için çok önemlidir ve genellikle malzeme ve kutu tedarik spesifikasyonlarına dahil edilirler . ABD'de ku­tuların temel spesifikasyonlara göre üretildiğini belgelemek için kutu üzerine etiket yapıştırılır. Bu uygulama ABD'de için zorunludur. Avru­pa'da ve ABD'de birçok kutular mevcut yasalara göre bir dizi standartla­ra bağlanır. Bu standartlar, genellikle kara yolları genel müdürlüğü, sa­nayi organizasyonları ve standartlar enstitüleri tarafından belirlenir. Ör­neğin Türk Standartları Enstitüsü'nün TS 1119 nolu standartlı oluklu mukavva kutuları kapsar. TS 1119'a yaş meyve, sebze ve çiçek taşımacılı­ğında kullanılan oluklu mukavva kutular ile mukavva kutular dahil değil­dir.

Oluklu Mukavva Kutu Sağlanmasında Belirlenmesi Gereken Temel Kriterler

· Kutu üreticisi ile kutu gereksinimi olan iki tarafında yakın işbirliği bir zorunluluktur.

· Ambalajlanacak ürünün biçimi, boyutu, birim kutu ağırlığı ile ürünün kentlisinin spesifik gereksinimleri belirlenmelidir.

· Oluklu mukavva üretimiyle ilgili temel bilgiler ve bu alanla ilgili geliş­
meler hakkında mutlaka bilgi sahibi olunmalıdır.

· Oluklu mukavva kutu siparişi veren firma üretimde kullandığı makine­ler, ham madde, üretim planları, kapasitesi gibi bilgilere sahip olunmalı.
Mümkün olan en iyi ham maddenin kullanıldığından emin olunmalıdır.

· Oluklu mukavvanın tipi, oluk şekli ve baz ağırlığı bilinmelidir.

· Üretilecek oluklu mukavva kutunun uluslararası standartlara göre tanımlanmış şekli, ilgili ölçüler ve bunların bir teknik .şekille belirlenmesi,
(özel işlemler, özel koşullar, boyut toleransları ve kutu taslağı üzerindeki
yarık ve çentiklerin özellikleri) çok önemlidir. Kutu tasarımında mutlaka
bir konuyla ilgili bir tasarımcının üzerinde çalışmasında yarar vardır. Ayrıca; yine kutu üzerinde havalandırma deliği açma, tasarım aşamasında yapılmalıdır. Çünkü doğru açılmamış delikler kutunun sağlamlığını etki­ler. Oluklu mukavva kutunuzu delikli olması zorunlu ise; oluklu mukav­va üreticisinden deliklerin mümkün okluğu kadar yüksekte ve zig zag şeklinde yapılmasını isteyiniz.

· Kutunun boyutu belirlenirken oluklu kutu üreticisinin oluklu levha boyutları bilinmeli ve kullanılacak levhadan en ekonomik olarak yararlanma şekli sonuna kadar tartışılmalı. Kutunun içine konulacak ürünü mümkün olduğu kadar sıkı sarmasıyla oluklu levhadan tasarruf edilebilir ve kutunun dayanıklılığı da arttırılabilir. Kutunun sağlamlığını etkileyecek teknik ayrıntılar bilinmelidir. Oluklu levha testi minimum değerleri (patlama direnci, delme deneyi ve titreşim ve düşme testi), kutu performansıyla ilgili bilgiler mutlaka kutu siparişi veren kişilerce üretici firmadan talep edilmeli.

· Farklı boyutlarda oluklu mukavva siparişinden kaçınılmalıdır.

· Oluklu mukavva kutunun boyutları palet boyutlarına mutlaka ayarlan­
malıdır. Burada yine uluslararası ve bölgesel standartları kullanmaya da
büyük yarar vardır. Oluklu mukavva kutu ile palet boyutları arasındaki
uyum her iki malzemede de tasarrufu yapılmasını gerçekleştirir.

· Kutunun üzerine uygulanacak baskıyla ilgili yönergeler çok önemlidir.
Kutu üzerinde aşırı baskı uygulamasından kaçınılmalıdır çünkü; basım
sırasında oluklar ezilip kutunun dayanıklılığını etkilenir. Kutu üzeri bas­ının sınırlı olması yararlıdır. Bunum yerine etiket yapıştırılması daha ve­rimlidir.

· Sipariş miktarı çok önemlidir. Pazarınızı tanımanız, stoklarınızı ayarlamanız, oluklu mukavva kutu sipariş miktarının tespit edilmesiyle yakından ilişkilidir. Burada en önemli noktalardan biri de sipariş miktarlarının fiyatı azaltıp azaltmayacağını üretici firma ile görüşmektir.

· Oluklu mukavva kutular paletlenmiş olarak kullanılacağı yere gelmeli.
Kutuların herhangi bir şekilde ambalajlama hatası yüzünden kesilmemiş ya da zedelenmemiş olması çok önemlidir.

· Kullanılmak üzere oluklu mukavvaların depolanmasında depolama koşullarına özen gösterilmeli. Doğrudan zeminine konulmamalı, kutuların
konulduğu yerde bir ızgara ya da palet olmalı ve depo %50 bağıl neme
sahip olmalıdır.